ΚΥΡΙΑΚΗ Η´ ΜΑΤΘΑΙΟΥ, 3 Αυγούστου 2025 (2/ 8/2020), 

(Αριθμ. 30Ν1)

 

Τὸ Μυστήριο τῆς Θείας Οἰκονομίας κατὰ τὰ Ἀναγνώσματα τῆς Κυριακῆς καί τινων ἑορτῶν

Δέσπω Ἀθ. Λιάλιου, Α.Π.Θ.

 

 

Α. Εκδιπλώνοντας το Μυστήριο της Θείας Οικονομίας η Εκκλησία, όπως έχω ήδη γράψει, παρέχει τη μαρτυρία των Αποστόλων και των Αγίων Μαρτύρων των πρώτων χρόνων της Αποστολικής Εκκλησιαστικής κοινότητας και μαζί τους ξεπροβάλλουν κορυφαίοι Άγιοι Προφήτες και οικογενείς του Χριστού, ως το προφητικό λῆμμα, μια μικρή μερίδα του Ισραήλ, που διέσωζαν την προφητική αναμονή περί του εν σαρκί Λόγου και Θεού Αβραάμ, Ισαάκ και Ιακώβ, σε αντίθεση με τους Γραμματείς και Φαρισαίους της εποχής του Χριστού και τους αντίστοιχους κάθε εποχής, που μιαίνουν το κοινό σώμα.

 

Β. Εχθές η Εκκλησία εόρτασε τη μνήμη της ανακομιδής του λειψάνου του Αγίου Πρωτομάρτυρος Στεφάνου. Πρόκειται για την ανακομιδή του λειψάνου του στην Κωνσταντινούπολη. Τα λεγόμενα περί ανακομιδής στα χρόνια του Μεγάλου Κωνσταντίνου, μάλλον δεν επιβεβαιώνονται από το περιεχόμενο του Κανόνος του Αγίου ούτε από τους Στίχους του Συναξαρίου της ημέρας: «Ἔχεις Σιὼν πάμπολλα θεῖα καὶ ξένα./ Νεκρὸν Στεφάνους δὸς πόλει Κωνσταντίνου./ Δευτερίῃ νέκυος Στεφάνου γένετ᾽ Ἀνακομιδή». Είναι γνωστόν ότι η καταστροφή της Ιερουσαλήμ (ονομαζόμενη στους ρωμαϊκούς χρόνους Αιλία Καπιτολίνα) από τους Ρωμαίους, το 70 μ.Χ., σήμανε μία μακρά περίοδο αφανισμού της πόλης από την ιστορία. Επί Μεγάλου Κωνσταντίνου η πόλη ανοικοδομήθηκε και άρχισε να αναπτύσσεται εκκλησιαστικά. Ο Μέγας Κωνσταντίνος και η Αγία Ελένη συγκέντρωσαν και μετέφεραν για λόγους ασφαλείας τα καταπιστεύματα στην Κωνσταντινούπολη και τα κατέθεσαν στο Προφητείο και στο Ναό του Αγίου Ιερομάρτυρος Μωκίου κοντά στο Έβδομο, δίπλα από τη Μωκησία δεξαμενή, και τα των Αγίων Αποστόλων στο Ναό των Αγίων Αποστόλων στο Τέταρτο. Ναό του Αγίου Στεφάνου στην Κωνσταντινούπολη συναντάμε κάτω από την Ακρόπολη του Πρώτου Λόφου, τον Άγιο Στέφανο το Μαγγανά, μεταξύ του τέρματος της οδού της Πύλης του Λέοντος και της Πύλης της Αγίας Βαρβάρας, πλησίον του Χριστού του Φιλανθρώπου. Η ανακομιδή σε μεταγενέστερους χρόνους, ίσως την περίοδο του Ηρακλείου, συνάδει με αυτήν την τοποθεσία, που αναπτύχθηκε με νέους Ναούς καταπιστευμάτων πολύ αργότερα και ασφαλώς μετά τον Ιουστινιανό. Μία τέτοια εξήγηση συντίθεται και με όλα τα καταπιστεύματα που αφορούσαν τη ζωή της Θεοτόκου και τις ανάλογες εορτές.

 

Γ. Τη λειτουργία της Εκκλησίας, ως έκφανσης του κοινού χαρισματικού σώματος του Χριστού, Προφητών, Αποστόλων, Μαρτύρων, μάς παρέχουν τα δύο σημερινά Αναγνώσματα. Έτσι, στο Αποστολικό Ανάγνωσμα ο Απόστολος Παύλος «παρακαλεῖ» ως πατέρας, και όχι ως εξουσιαστής, να λήξουν οι έριδες στην Εκκλησία της Κορίνθου, όπου οι χριστιανοί είχαν γίνει ομαδούλες διεκδικώντας ο καθένας υπεροχικό χάρισμα, ίσως κι ανάλογα με το ποιός τους βάπτισε. Και κάποιοι είχαν κάνει και ομάδα βάζοντας τίτλο τους το Χριστό. Ο Απόστολος Παύλος επισημαίνει ότι βαπτίζονται στο όνομα του Χριστού, ότι ο Χριστός σταυρώθηκε υπέρ ημών, και κάνει σαφή τη διακονία του, που είναι ο ευαγγελισμός, όχι με λόγια ανθρώπινης σοφίας, αλλά ως κήρυγμα του μυστηρίου του Σταυρού και της Αναστάσεως του Χριστού, που εκφεύγει των ορίων της ανθρώπινης λογικής. Συγχρόνως μας δίδεται και μία πρώτη μαρτυρία ότι ο ευαγγελισμός, το κήρυγμα, ήταν ιδιαίτερη διακονία, που την άσκησαν στην Εκκλησία οι πρεσβύτεροι, ως διάδοχοι των Αποστόλων, ενώ η τέλεση των μυστηρίων, δηλαδή, το Βάπτισμα και η Θεία Λειτουργία είναι έργο του επισκόπου, εις τύπον του Αρχιποίμενος Χριστού, περιστοιχουμένου από το τίμιο Αποστολικό πρεσβυτέριο. Και επειδή ο Χριστός είναι θύων και θυόμενος διαδιδόμενος χάριτι Αγίου Πνεύματος και μετεχόμενος χάριτι Αγίου Πνεύματος μία και η αυτή είναι η Εκκλησία ως του ενός και του αυτού σώματος του Χριστού, αν και μερίζεται αμερίστως κατά τόπους, χωρίς να χωρεί καμία ομαδούλα και διαίρεση.

 

Γ. 1. Το σημερινό Ευαγγελικό Ανάγνωσμα έχει μία εξέχουσα θέση στις θεοσημίες του Χριστού, γιατί συνδέει τις Θεοφάνειες του άσαρκου Λόγου της Παλαιάς Διαθήκης με την ομολογία του αυτού και ένσαρκου. Συγχρόνως είναι ένα κείμενο που οι πάσης φύσεως κοινωνιστές το χρησιμοποίησαν υπέρ ή κατά της Εκκλησίας. Αν ήταν, όμως, να χορταίνει με άρτο ο Χριστός τον κόσμο, τότε αυτό θα ήταν έργο δυνάστη και κατεξουσιαστή και όχι του Θεού που καλεί τον άνθρωπο να ελευθερωθεί από τα δεινά της κατεξουσίασης και της απάτης, της ιδιοτέλειας και της κατάχρησης των συνανθρώπων και αυτής ταύτης της δημιουργίας του Θεού. Οι θεοσημίες, που ενεργεί ο Χριστός, είναι σημεία της φανέρωσης της θεότητάς του, ότι είναι αυτός ο ίδιος ο Θεός Αβραάμ, Ισαάκ και Ιακώβ, αυτός ο ίδιος Δημιουργός και ανακαινιστής του πεπτωκότος ανθρώπου, αυτός ο ίδιος που έστειλε μάνα εξ ουρανού, που έθρεψε τον Ηλία και την αλλόφυλη χήρα και το γιο της, που πολλαπλασίασε τους άρτους του Ελισαίου, και γι᾽ αυτό και η σημερινή θεοσημία είναι ένας προχειρισμός του ίδιου του Μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας.

2. Σύμφωνα, λοιπόν, με την Ευαγγελική διήγηση ο Χριστός, έχοντας ήδη εκλέξει τους Δώδεκα Μαθητές, περιήρχετο τις πόλεις διδάσκων με παραβολές, με παραδείγματα, δηλαδή, γιατί Μαθητές και λαός ήταν ακόμη νήπιοι, για τη βασιλεία των ουρανών και καθώς τέλειωσε το λόγο των παραβολών βρέθηκε στην πατρίδα του και δίδασκε στη συναγωγή, όπου πολλοί συμπατριώτες του «ἐσκανδαλίζοντο», γιατί δεν μπορούσαν να χωνέψουν ότι ο κατ᾽ αυτούς δικός τους άνθρωπος, που ήξεραν τη μάνα και τον πατέρα του και τα αδέλφια του θα ομιλούσε με θεϊκή εξουσία. Ο Ευαγγελιστής Ματθαίος σημειώνει ότι: «καὶ οὐκ ἐποίησεν ἐκεῖ δυνάμεις πολλὰς διὰ τὴν ἀπιστίαν αὐτῶν» (Ματθ. ιγ´, 58). Μεσολαβεί η αρχή του ιδ´ κεφαλαίου, όπου καταγράφεται ο αποκεφαλισμός του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, και ακολουθεί το σημερινό Ευαγγελικό Ανάγνωσμα, κατά το οποίο ο Χριστός που ακολουθείτο από ένα ανομοιογενές πλήθος, «ὄχλο» το ονομάζει ο Ευαγγελιστής Ματθαίος, θεραπεύει τους αρρώστους, που είχαν φέρει μαζί τους, και τους χορταίνει με τα πέντε ψωμιά και τα δύο ψάρια, που είχαν μαζί τους οι Μαθητές, ένας ακόμη προχειρισμός της Θείας Ευχαριστίας.

3. Πρώτα πρώτα να σημειώσουμε ότι οι θεοσημίες της θεραπείας των αρρώστων και του χορτασμού γίνονται σε ανοιχτό χώρο, χωρίς να ελεγχθεί ο όχλος, αν ήσαν Ιουδαίοι ή αλλόφυλοι, ή προσήλυτοι, γιατί το κήρυγμα του Χριστού, αυτό που απέρριψαν οι συμπατριώτες του στη Συναγωγή, όπως και η θεραπεία των αρρώστων, ως συνόψιση της θεραπείας της πεπτωκυίας μας φύσεως, αφορούν σε όλη την ανθρωπότητα, όπως το γνωρίζουμε στο ίδιο το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, ως δυνάμει εκκλησιασμού όλης της δημιουργίας, που στο σημερινό Ευαγγελικό Ανάγνωσμα αντιστοιχεί στην κλάση του άρτου από το Χριστό, ως μία πρώτη γεύση του εκδιπλούμενου μυστηρίου της Θείας Οικονομίας!

 

Αποστολικό Ανάγνωσμα: Α´ Κορινθ. α´, 10-17: «10 Παρακαλῶ δὲ ὑμᾶς, ἀδελφοί, διὰ τοῦ ὀνόματος τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἵνα τὸ αὐτὸ λέγητε πάντες, καὶ μὴ ᾖ ἐν ὑμῖν σχίσματα, ἦτε δὲ κατηρτισμένοι ἐν τῷ αὐτῷ νοῒ καὶ ἐν τῇ αὐτῇ γνώμῃ. 11 ἐδηλώθη γάρ μοι περὶ ὑμῶν, ἀδελφοί μου, ὑπὸ τῶν Χλόης ὅτι ἔριδες ἐν ὑμῖν εἰσι. 12 λέγω δὲ τοῦτο, ὅτι ἕκαστος ὑμῶν λέγει· ἐγὼ μέν εἰμι Παύλου, ἐγὼ δὲ Ἀπολλώ, ἐγὼ δὲ Κηφᾶ, ἐγὼ δὲ Χριστοῦ. 13 μεμέρισται ὁ Χριστός; μὴ Παῦλος ἐσταυρώθη ὑπὲρ ὑμῶν; ἢ εἰς τὸ ὄνομα Παύλου ἐβαπτίσθητε; 14 εὐχαριστῶ τῷ Θεῷ ὅτι οὐδένα ὑμῶν ἐβάπτισα εἰ μὴ Κρίσπον καὶ Γάϊον, 15 ἵνα μή τις εἴπῃ ὅτι εἰς τὸ ἐμὸν ὄνομα ἐβάπτισα. 16 ἐβάπτισα δὲ καὶ τὸν Στεφανᾶ οἶκον· λοιπὸν οὐκ οἶδα εἴ τινα ἄλλον ἐβάπτισα. 17 οὐ γὰρ ἀπέστειλέ με Χριστὸς βαπτίζειν, ἀλλ᾽ εὐαγγελίζεσθαι, οὐκ ἐν σοφίᾳ λόγου, ἵνα μὴ κενωθῇ ὁ σταυρὸς τοῦ Χριστοῦ».

 

Ευαγγελικό Ανάγνωσμα: Ματθ. ιδ´, 14-22: «14 Καὶ ἐξελθὼν εἶδε πολὺν ὄχλον, καὶ ἐσπλαγχνίσθη ἐπ᾽ αὐτοῖς καὶ ἐθεράπευσε τοὺς ἀρρώστους αὐτῶν. 15 ὀψίας δὲ γενομένης προσῆλθον αὐτῷ οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ λέγοντες· Ἔρημός ἐστιν ὁ τόπος καὶ ἡ ὥρα ἤδη παρῆλθεν· ἀπόλυσον τοὺς ὄχλους, ἵνα ἀπελθόντες εἰς τὰς κώμας ἀγοράσωσιν ἑαυτοῖς βρώματα. 16 ὁ δὲ Ἰησοῦς εἶπεν αὐτοῖς· Οὐ χρείαν ἔχουσιν ἀπελθεῖν· δότε αὐτοῖς ὑμεῖς φαγεῖν. 17 οἱ δὲ λέγουσιν αὐτῷ· Οὐκ ἔχομεν ὧδε εἰ μὴ πέντε ἄρτους καὶ δύο ἰχθύας. 18 ὁ δὲ εἶπε· Φέρετέ μοι αὐτοὺς ὧδε. 19 καὶ κελεύσας τοὺς ὄχλους ἀνακλιθῆναι ἐπὶ τοὺς χόρτους, λαβὼν τοὺς πέντε ἄρτους καὶ τοὺς δύο ἰχθύας, ἀναβλέψας εἰς τὸν οὐρανὸν εὐλόγησε, καὶ κλάσας ἔδωκε τοῖς μαθηταῖς τοὺς ἄρτους οἱ δὲ μαθηταὶ τοῖς ὄχλοις. 20 καὶ ἔφαγον πάντες καὶ ἐχορτάσθησαν, καὶ ἦραν τὸ περισσεῦον τῶν κλασμάτων δώδεκα κοφίνους πλήρεις. 21 οἱ δὲ ἐσθίοντες ἦσαν ἄνδρες ὡσεὶ πεντακισχίλιοι χωρὶς γυναικῶν καὶ παιδίων. 22 Καὶ εὐθέως ἠνάγκασεν ὁ Ἰησοῦς τοὺς μαθητὰς αὐτοῦ ἐμβῆναι εἰς τὸ πλοῖον καὶ προάγειν αὐτὸν εἰς τὸ πέραν, ἕως οὗ ἀπολύσῃ τοὺς ὄχλους».

 

ΚΥΡΙΑΚΗ Ζ´ ΜΑΤΘΑΙΟΥ, 27 Ἰουλίου 2025 (26 / 7/2020), Μνήμη (ἄθλησις) τοῦ Ἁγίου Μάρτυρος Παντελεήμονος (Αριθμ. 28N1)

 

Τὸ Μυστήριο τῆς Θείας Οἰκονομίας κατὰ τὰ Ἀναγνώσματα τῆς Κυριακῆς καί τινων ἑορτῶν

Δέσπω Ἀθ. Λιάλιου, Α.Π.Θ.

 

A. 1. Στην εποχή του Διοκλητιανού (284-305), και ιδιαίτερα την εποχή της Τετραρχίας, μεταφερόμαστε με το μαρτύριο του Ιερομάρτυρος Ερμολάου και των συν αυτώ στη Νικομήδεια της Βιθυνίας, η οποία ήταν μία από τις πρωτεύουσες της Τετραρχίας- έδρα του Διοκλητιανού. Ο Ερμόλαος ήταν ιερεύς, όπως και οι συν αυτώ Έρμιππος και Ερμοκράτης. Ο Κανόνας των Αγίων, η μνήμη των οποίων εορτάσθηκε εχθές μαζί με την Παρθενομάρτυρα Αγία Παρασκευή, αποδίδει τα κύρια στοιχεία του βίου τους και του εορταζομένου σήμερα Μεγαλομάρτυρος και Ιαματικού Παντελεήμονος. Ο Ερμόλαος υπήρξε ο πνευματικός πατέρας του Αγίου Παντελεήμονος, ο οποίος είχε εκπαιδευτεί στην Ιατρική. Κατά την περίοδο της Τετραρχίας, ίσως και λόγω του συγκρητιστικού πνεύματος που προώθησε η Τετραρχία, φαίνεται ότι υπάρχει μία ραγδαία ένταξη στην Εκκλησία και πολλών επιφανών μελών της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Η Εκκλησία αναδύθηκε σ᾽ αυτόν τον κόσμο του θρησκευτικού συγκρητισμού, ο οποίος είχε την προστασία της Ρωμαϊκής αυτοκρατορικής εξουσίας, οπότε και η σύγκρουση ήταν αναπόφευκτη. Η αλλαγή πολιτικής από το Διοκλητιανό μόνο εναντίον των χριστιανών, που τους είδε ως δημόσιο κίνδυνο, καθώς απέρριπταν συλλήβδην τον ειδωλολατρικό κόσμο, είχε ως αποτέλεσμα το μαρτύριο πολλών νέων προερχομένων από τις εύπορες τάξεις της Νικομήδειας, όπως ήταν ο Άγιος Παντελεήμονας αλλά και οι Μεγαλομάρτυρες Βαρβάρα, Κυριακή και Ιουλιανή.

2. Ωστόσο, η χριστιανική πίστη είχε γίνει κτήμα της ευρύτερης κοινωνίας στο ανατολικό τμήμα της Αυτοκρατορίας και δεν αποτελούσε μόνο την παρηγορία των λαϊκών στρωμάτων. Την ανάδυση της νέας δυναμικής του πλήθους των πιστευόντων θα την αξιοποιήσει την επόμενη δεκαετία του διωγμού του Διοκλητιανού με ένα τρόπο πρωτόγνωρο ο Μέγας Κωνσταντίνος, μεταπλάθοντας τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και θέτοντας τους Μάρτυρες ως προστάτες της Αυτοκρατορίας με εξαιρετικό παράδειγμα το Μάρτυρα Μώκιο να συμπίπτει η μνήμη του μαζί με τα εγκαίνια της Κωνσταντινούπολης την 11η Μαΐου.

3. Κοινό χαρακτηριστικό όλων αυτών των Αγίων Μαρτύρων είναι η ομολογία του Ιησού Χριστού ως του αληθινού Θεού, που καθήρεσε τις δαιμονικές δυνάμεις του φαρισαϊκού και του ειδωλολατρικού κόσμου της εξουσιαστικής καταδυνάστευσης του ανθρώπινου γένους. Σχεδόν πάντα οι Άγιοι Μάρτυρες, άνδρες και γυναίκες, αυτήν την περίοδο συγκρούονται με την αυτοκρατορική εξουσία, που χρησιμοποιούσε τη θρησκευτική εξουσία είτε του παλαιού Ισραήλ, είτε του εθνικού κόσμου, για την επιβολή της.

4. α. Είναι αυτονόητο ότι τιμήθηκαν ιδιαίτερα οι Μεγαλομάρτυρες της Νικομήδειας και της ευρύτερης περιοχής της στην Κωνσταντινούπολη, ως διάδοχης αυτοκρατορικής δομής. Έτσι, κατά το Τυπικὸν της Μεγάλης Ἐκκλησίας η άθληση του Αγίου Παντελεήμονα εορτάζετο με ιδιαίτερη τιμή, αφού πολύ νωρίς κτίσθηκε ναός προς τιμήν του στην περιοχή «τὰ τοῦ Νάρσου» ανάμεσα στο δεύτερο και τον τρίτο λόφο, και η λιτὴ ξεκινούσε από την Αγία Σοφία. Ένα χαρακτηριστικό στοιχείο της ακολουθίας του Αγίου είναι η ύπαρξη Προφητικών Αναγνωσμάτων στον Εσπερινό, και μάλιστα το πρώτο ἐκ του Ησαΐου (α) Ἡσ. κεφ., 43, 9-14: β) Σοφ. Σολ. κεφ., 3, 1-9: γ) Σοφ. Σομ., κεφ. 5,15/ 6, 1-3), όπως τις προηγούμενες ημέρες κατά την εορτή του Αγίου Προφήτου Ηλία, και, κατά την παλαιότερη λειτουργική εκδοχή, η εναλλαγή του Κανόνα τους με τον Κανόνα της Παρακλήσεως της Θεοτόκου ως προς την εορτή του Προφήτου Ηλία, ενώ για την εορτή του Αγίου Παντελεήμονα ο Κανόνας της Θεοτόκου είναι ποίημα του Αγίου Θεοφάνους του Γραπτού, όπως και ο Κανόνας του Αγίου.

β. Ο Άγιος Θεοφάνης ο Γραπτός, επίσκοπος Νικαίας, είναι υμνογράφος, που υπέστη βασανισμό κατά τη δεύτερη φάση της εικονομαχίας και συνιστά την κατακλείδα μιας σειράς υμνογράφων που υπέστησαν και σωματική βία κατά την πρώτη φάση της εικονομαχίας, όπως οι Όσιοι Λέων ο Βυζάντιος και Ανατόλιος, μοναχοί της Μονής Στουδίου, του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, και ο Άγιος Γερμανός, Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, προερχόμενος εξ ευγενούς οικογενείας, ο οποίος υπέστη ευνουχισμό, ώστε να τον καταστήσουν ανεπαρκή, ως μη αρτιμελή, (όπως πριν προς τον αυτό σκοπό είχε υποστεί κοπή της μύτης του ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός ο Β´, ο αυτοκράτορας της ΣΤ´ Οικουμενικής Συνόδου) είτε να μην γίνει αυτοκράτορας, είτε να μην γίνει Πατριάρχης. Σημειωτέον ότι και οι τρεις συνέγραψαν τα Στιχηρά Ιδιόμελα της εορτής του Αγίου Παντελεήμονος.

γ. Με τα παραπάνω ως ερμηνευτικό υπόβαθρο μπορεί να εξηγηθεί το εικονόφιλο και φιλόκαλο υμνολογικό περιεχόμενο της εορτής, ακόμη και η ιδιαίτερη υμνολόγηση της Θεοτόκου ως του εχεγγύου της ενανθρωπήσεως του Λόγου και εικονογραφικής αποτυπώσεως και αποκαταστάσεως. Εξάλλου, την ίδια περίοδο, της λήξης της εικονομαχίας, εκδίδονται αυτοκρατορικά χρυσά νομίσματα, στα οποία απεικονίζεται η Θεοτόκος να στέφει τους βασιλείς.

 

Β. 1. Ως προς το Αποστολικό Ανάγνωσμα πρέπει να σημειώσω ότι, λόγω της σημαίνουσας εορτής του Αθλοφόρου, είναι του Αγίου και όχι της Κυριακής, το αυτό με την εορτή της μνήμης του Αθλοφόρου Αγίου Δημητρίου, και συνάδει με το αγιακό και μαρτυρικό τέλος του Αγίου Τιμοθέου στην Έφεσο από το ειδωλολατρικό μανικό πλήθος της λατρείας της Αρτέμιδος. Πάντως είναι ενδιαφέρον, πώς οι εικονόφιλοι και φιλόκαλοι υμνογράφοι της Ακολουθίας του Αγίου Παντελεήμονος, οι οποίοι βασίζονται νοηματικά και στο ίδιο το Αποστολικό Ανάγνωσμα, φωτίζουν συγχρόνως το μαρτύριο με τη νηπτική ερμηνευτική!

 

Γ. Το Ευαγγελικό Ανάγνωσμα αποτελεί συνέχεια εκείνου της Κυριακής ΣΤ´ Ματθαίου, το οποίο κατακλείεται με τον πρώτο στίχο του ένατου κεφαλαίου: «Καὶ ἐμβὰς εἰς πλοῖον διεπέρασεν καὶ ἦλθεν εἰς τὴν ἰδίαν πόλιν». Ακολουθεί μία σειρά θαυμάτων και θεοσημιών του Χριστού προς τον Ισραήλ και τον όχλο αδιακρίτως και η σύγκρουσή του με τους Γραμματείς, τους Τελώνες και τελικά με τους Φαρισαίους, με όλους, δηλαδή, τους φορείς κατεξουσίασης και περιχαράκωσης του Ισραήλ. Κι ενώ εγείρεται  μανιώδης αμφισβήτηση από μέρους των φορέων και ερμηνευτών του Νόμου, η αποδοχή του Χριστού ως του Κυρίου και Θεού έρχεται από τους τυφλούς, που ούτε το Νόμο μπορούσαν να διαβάσουν ούτε να έχουν όραση του ίδιου του Χριστού σωματικά. Ακολουθεί η θεραπεία του κωφού δαιμονιζόμενου, ενός ανθρώπου που, από τη φυσική του αδυναμία, ήταν παντελώς αποκλεισμένος από τη γνώση του Νόμου. Ο Απόστολος Ματθαίος σημειώνει την ομολογία του όχλου, του πλήθους που απετελείτο από Ισραηλίτες της Γαλιλαίας και εθνικούς: «Οὐδέποτε ἐφάνη οὕτως ἐν τῷ Ἰσραήλ». Η απόλυτη διαστροφή προέρχεται από τους Φαρισαίους που όχι μόνο δεν αναγνωρίζουν καμία επαγγελία και σημείο της προφητικής παράδοσης αλλά αποδίδουν, μέσα στο σκοτισμό του νου τους από τις φθοροποιές δυνάμεις και το φόβο ότι χάνουν την εξουσιαστική τους δύναμη παραφθοράς των ανθρώπων, το έργο του Χριστού της θεραπείας και ιάσεως των ανθρώπων στη δύναμη του άρχοντος των δαιμονικών δυνάμεων. Η κατακλείδα του Ευαγγελικού Αναγνώσματος θέτει την εξήγηση ότι ο Χριστός ενεργεί τις θεοσημίες, θεραπεύοντας κάθε νόσο ως σημείο της ελεύσεως της Βασιλείας του Θεού. Τούτο σημαίνει ότι η προπατορική αποστασία είναι νόσος, που έχει φθείρει την ανθρώπινη φύση κατ᾽ άμφω. Ο πρωτογενής για τη διάπραξη της αυτοκτόνας και αδελφοκτόνας κίνησης είναι ο νους, που υποφέρει από τους εμπαθείς λογισμούς με συναυτουργό το αισθητό στοιχείο του ανθρώπου που εκτελεί. Γι᾽ αυτό ο Χριστός δρα τις θεοσημίες στους νοσούντες κατ᾽ άμφω.

 

Αποστολικό Ανάγνωσμα: Β´ Τιμ. 1-10: «Σὺ οὖν, τέκνον μου, ἐνδυναμοῦ ἐν τῇ χάριτι τῇ ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ, 2 καὶ ἃ ἤκουσας παρ᾽ ἐμοῦ διὰ πολλῶν μαρτύρων, ταῦτα παράθου πιστοῖς ἀνθρώποις, οἵτινες ἱκανοὶ ἔσονται καὶ ἑτέρους διδάξαι. 3 σὺ οὖν κακοπάθησον ὡς καλὸς στρατιώτης ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ. 4 οὐδεὶς στρατευόμενος ἐμπλέκεται ταῖς τοῦ βίου πραγματείαις, ἵνα τῷ στρατολογήσαντι ἀρέσῃ. 5 ἐὰν δὲ καὶ ἀθλῇ τις, οὐ στεφανοῦται, ἐὰν μὴ νομίμως ἀθλήσῃ. 6 τὸν κοπιῶντα γεωργὸν δεῖ πρῶτον τῶν καρπῶν μεταλαμβάνειν. 7 νόει ἃ λέγω· δῴη γάρ σοι ὁ Κύριος σύνεσιν ἐν πᾶσι. 8 Μνημόνευε ᾿Ιησοῦν Χριστὸν ἐγηγερμένον ἐκ νεκρῶν, ἐκ σπέρματος Δαυΐδ, κατὰ τὸ εὐαγγέλιόν μου, 9 ἐν ᾧ κακοπαθῶ μέχρι δεσμῶν ὡς κακοῦργος· ἀλλ᾽ ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ οὐ δέδεται. 10 διὰ τοῦτο πάντα ὑπομένω διὰ τοὺς ἐκλεκτούς, ἵνα καὶ αὐτοὶ σωτηρίας τύχωσι τῆς ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ μετὰ δόξης αἰωνίου».

 

Ευαγγελικό Ανάγνωσμα: Ματθ. θ´, 27-35: «27 Καὶ παράγοντι ἐκεῖθεν τῷ Ἰησοῦ ἠκολούθησαν αὐτῷ δύο τυφλοὶ κράζοντες καὶ λέγοντες· Ἐλέησον ἡμᾶς, υἱὲ Δαυῒδ. 28 ἐλθόντι δὲ εἰς τὴν οἰκίαν προσῆλθον αὐτῷ οἱ τυφλοί, καὶ λέγει αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς· Πιστεύετε ὅτι δύναμαι τοῦτο ποιῆσαι; λέγουσιν αὐτῷ· Ναί, Κύριε. 29 τότε ἥψατο τῶν ὀφθαλμῶν αὐτῶν λέγων· Κατὰ τὴν πίστιν ὑμῶν γενηθήτω ὑμῖν. 30 καὶ ἀνεῴχθησαν αὐτῶν οἱ ὀφθαλμοί· καὶ ἐνεβριμήσατο αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς λέγων· Ὁρᾶτε μηδεὶς γινωσκέτω. 31 οἱ δὲ ἐξελθόντες διεφήμισαν αὐτὸν ἐν ὅλῃ τῇ γῇ ἐκείνῃ. 32 Αὐτῶν δὲ ἐξερχομένων ἰδοὺ προσήνεγκαν αὐτῷ ἄνθρωπον κωφὸν δαιμονιζόμενον· 33 καὶ ἐκβληθέντος τοῦ δαιμονίου ἐλάλησεν ὁ κωφός. καὶ ἐθαύμασαν οἱ ὄχλοι λέγοντες, Οὐδέποτε ἐφάνη οὕτως ἐν τῷ Ἰσραήλ. 34 οἱ δὲ Φαρισαῖοι ἔλεγον· Ἐν τῷ ἄρχοντι τῶν δαιμονίων ἐκβάλλει τὰ δαιμόνια. 35 Καὶ περιῆγεν ὁ Ἰησοῦς τὰς πόλεις πάσας καὶ τὰς κώμας, διδάσκων ἐν ταῖς συναγωγαῖς αὐτῶν καὶ κηρύσσων τὸ εὐαγγέλιον τῆς βασιλείας καὶ θεραπεύων πᾶσαν νόσον καὶ πᾶσαν μαλακίαν ἐν τῷ λαῷ».

 

ΚΥΡΙΑΚΗ ΣΤ´ ΜΑΤΘΑΙΟΥ, Ἠλιοῦ Προφήτου, τοῦ Θεσβίτου (940 π. Χ.), 20 Ἰουλίου 2025 -(20/7/2023), (Αριθμ. 29Ν1)

 

Τὸ Μυστήριο τῆς Θείας Οἰκονομίας κατὰ τὰ Ἀναγνώσματα τῆς Κυριακῆς καί τινων ἑορτῶν

Δέσπω Ἀθ. Λιάλιου, Α.Π.Θ.

 

Α. 1. Ο μήνας Ιούλιος είναι ο μήνας των Αγίων Μεγαλομαρτύρων, ενώ η Εκκλησία, μετά την εορτή των Αγίων Δώδεκα Αποστόλων, εκδιπλώνει εορτολογικά το μυστήριο της φανέρωσης του Υιού και Λόγου του Θεού Πατρός στην ιστορία του κόσμου, στον παλαιό και το νέο Ισραήλ σε μία ενότητα, στην «οἰκουμένη», κατά την υμνολογία των Κανόνων της σημερινής εορτής, που είναι έργα μεγάλων υμνογράφων, του Αγίου Γερμανού, Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, του Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού και του Αγίου Ιωσήφ του Υμνογράφου, μαθητή του Οσίου Γρηγορίου του Δεκαπολίτη.

2. Κατὰ το Τυπικὸν τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας η σύναξη για την εορτή του Προφήτη Ηλία, με λιτανεία που ξεκινούσε από την Αγία Σοφία «ἕωθεν», γινόταν στο Προφητείο, «τῷ ὄντι ἐν τῷ Πετρίῳ», πιο πέρα από το Χριστό τον Ευεργέτη και την Παμμακάριστο, ενώ η «λαμπροτέρα» σύναξη γινόταν στη Νέα Βασιλική, δίπλα στο μεγάλο παλάτι, «τοῦ βασιλέως μετὰ τῆς συγκλήτου καὶ τοῦ πατριάρχου ἐκεῖσε ἀθροιζομένων».

3. Με τα λεγόμενα Προφητικά Αναγνώσματα στον Εσπερινό της εορτής των Αγίων Πατέρων της περασμένης Κυριακής εισερχόμαστε στην περίοδο κατά την οποία τα γεγονότα της ένσαρκης παρουσίας του Υιού εκφαίνονται ως η ανακεφαλαίωση των Θεοφανειών της προφητικής αναμονής. Τα τρία Αναγνώσματα από τη Γένεση και το Δευτερονόμιο (α. Γεν. Κεφ. 14, 14-20, β. Δευτ. Κεφ. 1, 8-11, 15-17 και γ. Δευτ. Κεφ. 10, 14-21) μας εισάγουν στις απαρχές του αρχαίου Ισραήλ με τον Αβραάμ και τους «τριακοσίους δέκα καὶ ὀκτώ οἰκογενεῖς» του (εις τύπον των Πατέρων της Α´ Οικουμενικής Συνόδου) και τον αγενεαλόγητο βασιλέα Σαλήμ Μελχισεδέκ, ιερέα του Υψίστου, προφητικό τύπο του Χριστού, αφού ο Μελχισεδέκ στο πρόσωπό του συγκεντρώνει τα δύο αξιώματα του βασιλέα και του ιερέα της πόλεως Σαλήμ (ειρήνη), που ήταν το πρώτο όνομα της Ιερουσαλήμ, ενώ ο Αβραάμ, ως Πατριάρχης, δέχεται την ευλογία του Μελχισεδέκ. (Ο ένσαρκος Λόγος ανακεφαλαιώνει, ήτοι  ενοποιεί, στο πρόσωπό του και το προφητικό αξίωμα, ως η αλήθεια του σύμπαντος κόσμου, παλαιού και νέου Ισραήλ, όπως έχουμε δει κατά το Μυστικό Δείπνο της Μ. Πέμπτης). Στα άλλα δύο Αναγνώσματα από το Δευτερονόμιο παρουσιάζεται ο θεόπτης Μωϋσής ομιλών για τη Διαθήκη μεταξύ Θεού και Ισραήλ και την πίστη των πατέρων Αβραάμ και Ισαάκ και Ιακώβ, όπως και για την εκλογή του λαού του Ισραήλ με αναφορά στην ύπαρξη των προσηλύτων, οι οποίοι απετέλεσαν την απαρχή της οικουμενικότητος της Εκκλησίας, το σπάσιμο της ιουδαϊκής αποκλειστικότητος. (Δευτ. κεφ. 10, 17: «ὁ γὰρ Κύριος ὁ Θεὸς ὑμῶν οὗτος Θεὸς τῶν θεῶν καὶ Κύριος τῶν κυρίων, ὁ Θεὸς ὁ μέγας· καὶ ἰσχυρὸς καὶ φοβερός, ὅστις οὐ θαυμάζει πρόσωπον, οὐδ᾿ οὐ μὴ λάβῃ δῶρον, 18 ποιῶν κρίσιν προσηλύτῳ καὶ ὀρφανῷ καὶ χήρᾳ, καὶ ἀγαπᾷ τὸν προσήλυτον δοῦναι αὐτῷ ἄρτον καὶ ἱμάτιον»). Ας σημειώσω ότι ο Ισραήλ, η Συναγωγή, κρατά με γενναία αποφασιστικότητα ανά τους αιώνες την αρχή των προσηλύτων με ένταξή τους στις ανά τον κόσμο κοινότητές του, πράγμα που ενισχύει τη διείσδυση  στον κόσμο, ανανεώνει συνεχώς την κοινότητα σε επίπεδο οικογενειακής καταστάσεως και οικουμενικότητος και οράματος της συλλογικής μνήμης.

 

Β. Επειδή, λοιπόν, πορευόμεθα προς το γεγονός της Μεταμορφώσεως του Χριστού με την παράδειξη της θεότητός του, η Εκκλησία ήδη με τα δύο από τα τρία Προφητικά Αναγνώσματα προβάλλει το πρόσωπο του Μωϋσέως, επιμαρτυρούντος περί του Θεού και Κυρίου του αρχαίου Ισραήλ, ενώ, προετοιμάζοντάς μας, έρχεται με την εορτή του Προφήτη Ηλία, ως του νέου Μωϋσέως, να προβάλλει και το δεύτερο πρόσωπο που εμφανίζεται κατά τη Μεταμόρφωση του Χριστού, ενώ συγχρόνως ο λαβών το διπλό χάρισμα, από το μη γευσάμενο θάνατο Ηλία, Ελισαίος είναι το πρόσωπο που δρα ως συνεχιστής του Προφήτη Ηλία και νέος Μωϋσής, που επίσης «Ἰορδάνου τὰ ῥεῖθρα ἐπέζευσε» (Εἰς τὴν Λιτήν, γ´ Στχηρό Ἰδιόμελο, ἦχος β´, και κατά το Γ´ Προφητικό Ανάγνωσμα της σημερινής εορτής), ο οποίος με τη δράση του, όπως και ο Ηλίας, θα προσπαθήσει να καταργήσει τους βασιλείς του Ισραήλ επαναφέροντάς τον στον αναμενόμενο μόνο βασιλέα Χριστό με θεοσημείες που σπάζουν την ιουδαϊκή αποκλειστικότητα, όπως στην περίπτωση της θεραπείας του σύρου ειδωλολάτρη Νεεμάν, και όπως και ο Ηλίας με τη Σαραφθία χήρα, σύμφωνα με το πρώτο Προφητικό Ανάγνωσμα. Μάλιστα δρα τη θεοσημεία της πάταξης των υδάτων του Ιορδάνη με το μισό της σχισμένης στα δύο μηλωτής του Προφήτη Ηλία κατά τη δεύτερη προσταγή. Ο Άγ. Ιωάννης ο Χρυσόστομος στη δεύτερη Ομιλία του Ἐν τῷ μαρτυρίῳ λέγει ότι το διπλό χάρισμα του προφήτου Ελισαίου είναι ότι η χάρη του Θεού επενεργούσε τόσο στον ίδιο όσο και με το ιμάτιό του, δηλαδή, τη μηλωτή, ενώ ο ίδιος ζήτησε από τον Ηλία «Γενηθήτω δὴ τὸ πνεῦμα τὸ ἐπὶ σοὶ δισσῶς ἐπ´ ἐμέ».

 

Γ. Επαναλαμβάνω ότι με την εορτή του Προφήτη Ηλία μάς κατευθύνει η Εκκλησία προς την εορτή της Μεταμορφώσεως του Χριστού, και γι᾽ αυτό τίθεται υμνολογικά από σήμερα σε μία ενότητα η όραση Μωϋσέως και Ηλία, ως ακολούθως:

1. Κανών α´, ᾨδὴ ζ´, Ἦχος β', τροπάριο γ´: «Θεοφανείας ἠξίωσαι, καὶ προφητείας ὥσπερ ὁ μέγας Μωσῆς, προφήτας χρίων διὰ Πνεύματος, Ἠλιοὺ θεσπέσιε καὶ βασιλεῖς, καὶ τῆς δόξης ἐν Θαβώρ, Χριστοῦ θεατὴς γενόμενος βοᾷς· Εὐλογητὸς ὁ Θεὸς ὁ τῶν Πατέρων ἡμῶν».

2. Κανών β´, ᾨδὴ ζ´, Ἦχος πλ. δ´, τροπάριο β´: «Ἰδεῖν κατηξίωσαι, Θαβὼρ ἐν ὄρει, Θεοῦ τὸ πρόσωπον, ὃν δυσώπει Προφῆτα, τοῦ παραβλέψαι τὰς ἁμαρτίας μου, καὶ ἐν ἡμέρᾳ τῆς δίκης θεάσασθαι, ἀκαταγνώστῳ ψυχῇ, αὐτοῦ τὸ πρόσωπον».

3. Κανών α´, ᾨδὴ θ´ , Ἦχος β´, τροπάριο γ´: «Ἀποδεδειγμένος θεόπτης, ὁ Θεσβίτης σὺν Μωσῇ καθορᾷ, ἃ ὀφθαλμὸς οὐκ εἶδε, καὶ οὓς οὐκ ἤκουσε, καὶ ἀνθρώπων τῶν γηγενῶν, καρδία οὐ λελόγισται, σεσαρκωμένον Κύριον, ἐν τῷ Θαβὼρ τὸν παντοκράτορα».

4. Κανών α´, ᾨδὴ η´, Ἦχος β´, Θεοτοκίον: «Μύστην σε ἔδειξε Χριστός, ὡς ἁγνείας φυτουργὸν ὁ τῆς Παρθένου, ὑπέρθεος βλαστός, ἐν Θαβὼρ τῆς θείας σαρκώσεως, τῆς Θεότητος τὸ ἀκατάληπτον φῶς, ἐν τῇ αὐτοῦ σαρκὶ δεικνύς σοι κράζοντι· Τὸν Κύριον ὑμνεῖτε τὰ ἔργα, καὶ ὑπερυψοῦτε εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας».

 

Δ. 1. Στο Απολυτίκιο της εορτής ο Προφήτης Ηλίας ονομάζεται ἔνσαρκος ἄγγελος για την ένσαρκη μετάθεση στους ουρανούς, κρηπὶς τῶν Προφητῶν, αφού μετά την εξόντωση των ιερέων της ασεβείας του Βάαλ και την καταφυγή του στο όρος Χωρήβ, όπου και ο Μωϋσής έγινε έμπειρος της Θεοφάνειας του άσαρκου Λόγου εν τη φλεγομένη και μη κατακαιομένη βάτω, γίνεται έμπειρος της θεωρίας του Θεού για σαράντα μέρες, όπως και ο Μωϋσής πριν λάβει το Νόμο, ο οποίος παρέρχεται εμπρός του ως αύρα λεπτή, μία περιγραφή των αποτελεσμάτων της ενέργειας του Θεού αντίστοιχης των θεοπτών Πατέρων της ησυχαστικής παράδοσης αλλά και ολόκληρης της νηπτικής πράξης της Εκκλησίας, που βλέπει σε μία ενότητα τα γεγονότα των Θεοφανειών του προαιωνίου Λόγου του Θεού Πατρός στους Προφήτες ασάρκως και τους Απόστολους ενσάρκως. Αυτήν την ενότητα προφητικής και αποστολικής μαρτυρίας ερμηνεύει η Εκκλησία είτε με το Σύμβολο της πίστεως, είτε με τους Όρους και τις αποφάσεις των Οικουμενικών Συνόδων, είτε με τις αποφάσεις των λεγομένων ησυχαστικών συνόδων του 14ου αι., γιατί ο Χριστός με τη γέννησή του δεν είναι ο «από μηχανής» Θεός, που βάζει σε σειρά την ηθική τάξη στον κόσμο, όπως μας τον παρουσιάζουν τα οργανωσιακά παράσιτα, που τον κάνουν ακόμα και κομματάρχη, αλλά είναι ο Παλαιός των ημερών, η αρχή, η μέση και το τέλος πάσης της κτίσης, και οι Θεοφάνειές του αφορούν σε όλη την ανθρωπότητα, όπως με τον Προφήτη Ηλία, του οποίου η θεοπτία αφορά όχι μόνο στα δύο βασίλεια του Ισραήλ και του Ιούδα αλλά και το βασίλειο της Συρίας.

2. Έτσι, μετά τη θεοπτία στο όρος Χωρήβ ο Ηλίας χρίει ως βασιλιά της Συρίας τον Αζαήλ, τον Ιού, ως βασιλιά στον Ισραήλ και τον Ελισαίο προφήτη (Γ´ Βασιλειῶν 19, 8-17), όπως ακούμε στο τέλος του δευτέρου Προφητικού Αναγνώσματος της εορτής, όπου ο μονώτατος Ηλίας (άσχετα που η διαπλοκή και η απάτη των πολλών παρουσιάζεται ως η αλήθεια) έχει όραση του Θεού και συζητά μαζί του: «Καὶ ἰδοὺ ῥῆμα Κυρίου πρὸς αὐτόν, καὶ εἶπε· Τί σὺ ἐνταῦθα; Καὶ εἶπεν Ἠλιού· Ζηλῶν ἐζήλωσα τῷ Κυρίῳ παντοκράτορι, ὅτι ἐγκατέλιπον τὴν διαθήκην σου οἱ υἱοὶ Ἰσραήλ, τὰ θυσιαστήριά σου κατέσκαψαν καὶ τοὺς προφήτας σου ἀπέκτειναν ἐν ῥομφαίᾳ, καὶ ὑπολέλειμμαι ἐγὼ μονώτατος, καὶ ζητοῦσι τὴν ψυχήν μου λαβεῖν αὐτήν. Καὶ εἶπε Κύριος πρὸς αὐτόν· Πορεύου καὶ ἀνάστρεφε εἰς τὴν ὁδόν σου, καὶ ἥξεις εἰς ὁδὸν ἐρήμου Δαμασκοῦ, καὶ χρίσεις τὸν Ἐλισαιὲ υἱὸν Σαφάτ, ἀντὶ σοῦ, εἰς προφήτην». Ας θυμηθούμε εδώ και το θεόπτη Απόστολο Παύλο πορευόμενο προς Δαμασκό και δεχόμενο την κλήση από το Θεό.

3. Επανερχόμενη, λοιπόν, στο Απολυτίκιο της εορτής, ο Προφήτης Ηλίας ονομάζεται δεύτερος Πρόδρομος, γιατί είναι μάρτυρας της Θεοφάνειας της Μεταμορφώσεως του Χριστού, δηλαδή, της παράδειξης της θεότητάς του, όπως ο Ιωάννης κατά τη βάπτιση. Και γι᾽ αυτό λέμε ότι η προφητική και η αποστολική μαρτυρία και εμπειρία είναι μία και η αυτή, γιατί είναι η εμπειρία των αυτοπτών του Λόγου και όχι κάποιο ατομικό βίωμα πνευματικότητος σαν όλα τα «εμπειρικά» που διαβάζουμε στις μέρες μας. Εξάλλου, με τον όρο δεύτερος Πρόδρομος συνάδει η όλη εκδίπλωση του μυστηρίου της Θείας Οικονομίας, όπως την εκθέτει η Εκκλησία μας από την εορτή του Προφήτη και Προδρόμου Ιωάννη προς την εορτή της Μεταμορφώσεως, γιατί κέντρο της λειτουργικής πράξης της Εκκλησίας και της ερμηνευτικής των Αγίων Πατέρων της Πεντηκοστής είναι ο Λόγος του Θεού και ό,τι ενεργεί φιλανθρώπως «δι᾽ ημάς και διά την ημετέραν σωτηρίαν», κατά τη μαρτυρία των Προφητών και των Αποστόλων. Και, όταν αναφέρω το «δι᾽ ἡμᾶς» αυτό αφορά σ᾽ όλο τον κόσμο, σ᾽ όλο το ανθρώπινο γένος, κατά τη δεκτικότητα, βέβαια, εκάστου και όχι κατ᾽ εξαναγκασμό, γι᾽ αυτό ακούμε σήμερα στη Λιτή, στο πρώτο Στιχηρό Ἰδιόμελο, ἦχος α´: «Ἠλίας ὁ ζηλωτής, καὶ τῶν παθῶν αὐτοκράτωρ, ἀεροβάτης ἐδέρκετο σήμερον, τῆς παγκοσμίου μυητὴς σωτηρίας προχειριζόμενος».

 

Ε. Η ταυτότητα της θεωτικής εμπειρίας Προφητών και Αποστόλων είναι επίσης ένα από τα θέματα της νηπτικής παραδόσεως, που αποτέλεσε κεντρικό επιχείρημα των Ησυχαστών Πατέρων με κέντρο τον άκτιστο χαρακτήρα της χάριτος του Θεού, ως άκτιστης δωρεάς της φιλανθρωπίας και του ελέους του Θεού προς τον άνθρωπο, που σώζεται όχι γιατί το αξίζουμε αλλά από το έλεος του Θεού. Και επειδή ακούμε θεωρίες περί των ακτίστων ενεργειών, εμείς λέμε για την παρεχόμενη άκτιστη σωτηρία μας ως δωρεάς του υπέρ ημών φιλανθρωπεύσαντος Υιού και Λόγου του Θεού Πατρός. Εξάλλου, μία και η αυτή είναι η άκτιστη ενέργεια του Θεού στους Προφήτες, τους Αποστόλους και τους Αγίους, γι᾽ αυτό και στην ερμηνευτική της Εκκλησίας, Πατερική και υμνολογική, τα πύρινα άλογα, που άρπαξαν τον προφήτη Ηλία στους ουρανούς, είναι μία παραστατική εικόνα των ακτίστων ενεργειών του Θεού.

 

ΣΤ. Σήμερα, λοιπόν, η Εκκλησία προβάλλει με το Αποστολικό Ανάγνωσμα το παράδειγμα του Ηλία, του ζώντος Προφήτη, που συνοψίζει την προφητική μαρτυρία και αναμονή του Ισραήλ τόσο έντονα που, όταν ο Χριστός ρώτησε τους μαθητές του για το ποιός θεωρείται από τους ανθρώπους, αυτοί του απάντησαν: «Ἰωάννην τὸν βαπτιστήν, καὶ ἄλλοι Ἠλίαν, ἄλλοι δὲ ἕνα τῶν προφητῶν» (Μάρκ. η´, 28). Το παράδειγμα του Ηλία προβάλλεται στο Αποστολικό Ανάγνωσμα ως παράδειγμα προσευχομένου ανθρώπου:«καὶ ἡ εὐχὴ τῆς πίστεως σώσει τὸν κάμνοντα», ενώ ο ίδιος ο Χριστός, μετά τους πειρασμούς, στην πρώτη παρουσία του στη Συναγωγή, όταν του δόθηκε το βιβλίο του Ησαΐα, όπως διαβάζουμε στην αρχή του τέταρτου κεφαλαίου, που προηγείται της σημερινής Ευαγγελικής περικοπής, παραδεικνύει τη θεότητά του, κι ενώ όλοι θαύμαζαν κι απορούσαν λέγοντες «Οὐχ οὗτός ἐστιν ὁ υἱὸς Ἰωσήφ;», όταν ανέφερε τα σχετικά με τον Ηλία και τον Ελισαίο για τις θεοσημείες σε αλλόφυλους, οι συμπατριώτες του τον πέταξαν έξω από τη Συναγωγή και τον έφτασαν μέχρι την παρυφή του βουνού, που ήταν κτισμένη η πόλη τους, «εἰς τὸ κατακρημνίσαι αὐτόν». Οι συμπατριώτες του Χριστού, μη όντες μέτοχοι της προφητικής μαρτυρίας και του οικουμενικού ανοίγματος των Προφητών και μάλιστα του κορυφαίου εξ αυτών Ηλία, όχι απλώς δεν αναγνώρισαν τη θεότητα του Χριστού, όσο κι αν είχαν ακούσει ότι έκανε θαύματα στην Καπερναούμ, αλλά θεώρησαν το Χριστό δημόσιο κίνδυνο απωλείας της μοναδικότητός τους, αφού μάλιστα δεν έκανε και θαύματα κατά παραγγελία τους, ενώ τους υπενθύμισε τις προφητικές θεοσημείες στους αλλόφυλους.

 

Z. Το σημερινό Ευαγγελικό Ανάγνωσμα είναι συνέχεια του Αναγνώσματος της προηγούμενης Κυριακής, το οποίο παραλείφθηκε, επειδή συνέπεσε η Κυριακή Ε´ Ματθαίου με τη μνήμη των Αγίων Πατέρων της Δ´ εν Χαλκηδόνι Οικουμενικής Συνόδου, και κατά το οποίο ο Χριστός θεράπευσε τους δύο δαιμονιζόμενους των Γεργεσηνών, ενώ οι Γεργεσηνοί σχεδόν τον έδιωξαν από τον τόπο τους. Μετά από εκείνη την πρώτη περιοδεία που είχε μαζί του και τους πρώτους Μαθητές, ο Χριστός επέστρεψε στην πόλη του, δηλαδή στη Ναζαρέτ, στη Γαλιλαία, όπου ήταν ήδη γνωστή η δράση του. Ακολουθεί η θεραπεία του παραλυτικού, τον οποίο κουβάλησαν πάνω σε κρεββάτι. Ο Χριστός επαινεί την πίστη του, παρέχων άφεση αμαρτιών, ενώ κάποιοι γραμματείς που ήταν παρόντες, οι οποίοι θα έπρεπε να είχαν ερμηνεύσει τη θεοσημεία ως παρουσία του Θεού, άρχισαν να σκέπτονται πονηρά και διαβρωτικά, σκέφθηκαν ότι αυτό που κάνει ο Χριστός είναι βλασφημία, που σημαίνει ότι κατ᾽ αυτούς ήταν φορέας του αντίθεου πνεύματος, ότι έκανε τον εαυτό του Θεό. Όμως, ο Χριστός, ως Θεός, που γνωρίζει τα διανοήματά μας και δεν μπορούμε να κρυφτούμε από αυτόν ούτε στον εαυτό μας, τους ελέγχει σκληρά δημοσίως, ενώ συγχρόνως λέγει ότι ενεργεί ως ο υιός του ανθρώπου, που είναι ένα όνομα των Αγίων Προφητών για τον αναμενόμενο «σαρκί» Θεό των Πατέρων τους. Ο Χριστός θεραπεύει και σωματικά τον παράλυτο, ενώ ο Ευαγγελιστής Ματθαίος καταγράφει ότι το ανώνυμο πλήθος και θαύμασε και δόξασε το Θεό «τὸν δόντα ἐξουσίαν τοιαύτην τοῖς ἀνθρώποις», που σημαίνει ότι ο πολύς κόσμος, που δεν γνώριζε τις λεπτομέρειες των Προφητικών καταγραφών, τουλάχιστον, αντιλήφθηκε ότι ο Χριστός ενεργούσε με θεϊκή και όχι με αντίθεη δύναμη.

Με τη θεραπεία του παραλυτικού ο Χριστός μυεί τους Μαθητές, αλλά και σιγά σιγά όλο τον κόσμο, ότι οι θεοσημείες δηλώνουν την ένσαρκη παρουσία του Θεού στον κόσμο κατά την προφητική αναμονή.

 

Αποστολικό Ανάγνωσμα: Ἰακ. ε´, 10-20: «10 ὑπόδειγμα λάβετε, ἀδελφοί, τῆς κακοπαθείας καὶ τῆς μακροθυμίας τοὺς προφήτας, οἳ ἐλάλησαν τῷ ὀνόματι Κυρίου. 11 ἰδοὺ μακαρίζομεν τοὺς ὑπομένοντας· τὴν ὑπομονὴν Ἰὼβ ἠκούσατε, καὶ τὸ τέλος Κυρίου εἴδετε, ὅτι πολύσπλαγχνός ἐστιν ὁ Κύριος καὶ οἰκτίρμων. 12 Πρὸ πάντων δέ, ἀδελφοί μου, μὴ ὀμνύετε, μήτε τὸν οὐρανὸν μήτε τὴν γῆν μήτε ἄλλον τινὰ ὅρκον· ἤτω δὲ ὑμῶν τὸ ναὶ ναὶ, καὶ τὸ οὒ οὔ, ἵνα μὴ εἰς ὑποκρίσιν πέσητε. 13 Κακοπαθεῖ τις ἐν ὑμῖν; προσευχέσθω· εὐθυμεῖ τις; ψαλλέτω. 14 ἀσθενεῖ τις ἐν ὑμῖν; προσκαλεσάσθω τοὺς πρεσβυτέρους τῆς ἐκκλησίας, καὶ προσευξάσθωσαν ἐπ' αὐτὸν ἀλείψαντες αὐτὸν ἐλαίῳ ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ Κυρίου· 15 καὶ ἡ εὐχὴ τῆς πίστεως σώσει τὸν κάμνοντα, καὶ ἐγερεῖ αὐτὸν ὁ Κύριος· κἂν ἁμαρτίας ᾖ πεποιηκώς, ἀφεθήσεται αὐτῷ. 16 ἐξομολογεῖσθε ἀλλήλοις τὰ παραπτώματα, καὶ εὔχεσθε ὑπὲρ ἀλλήλων, ὅπως ἰαθῆτε· πολὺ ἰσχύει δέησις δικαίου ἐνεργουμένη. 17 Ἠλίας ἄνθρωπος ἦν ὁμοιοπαθὴς ἡμῖν, καὶ προσευχῇ προσηύξατο τοῦ μὴ βρέξαι, καὶ οὐκ ἔβρεξεν ἐπὶ τῆς γῆς ἐνιαυτοὺς τρεῖς καὶ μῆνας ἕξ· 18 καὶ πάλιν προσηύξατο, καὶ ὁ οὐρανὸς ὑετὸν ἔδωκε καὶ ἡ γῆ ἐβλάστησε τὸν καρπὸν αὐτῆς. 19 Ἀδελφοί μου, ἐάν τις ἐν ὑμῖν πλανηθῇ ἀπὸ τῆς ἀληθείας, καὶ ἐπιστρέψῃ τις αὐτόν, 20 γινωσκέτω ὅτι ὁ ἐπιστρέψας ἁμαρτωλὸν ἐκ πλάνης ὁδοῦ αὐτοῦ σώσει ψυχὴν ἐκ θανάτου καὶ καλύψει πλῆθος ἁμαρτιῶν».

 

Ευαγγελικό Ανάγνωσμα: Ματθ. θ´, 1-8: «1 Καὶ ἐμβὰς εἰς πλοῖον διεπέρασεν καὶ ἦλθεν εἰς τὴν ἰδίαν πόλιν. 2 Καὶ ἰδοὺ προσέφερον αὐτῷ παραλυτικὸν ἐπὶ κλίνης βεβλημένον. καὶ ἰδὼν ὁ Ἰησοῦς τὴν πίστιν αὐτῶν εἶπεν τῷ παραλυτικῷ· Θάρσει, τέκνον· ἀφέωνταί σοι αἱ ἁμαρτίαι σου. 3 καὶ ἰδού τινες τῶν γραμματέων εἶπον ἐν ἑαυτοῖς· Οὗτος βλασφημεῖ. 4 καὶ εἰδὼς ὁ Ἰησοῦς τὰς ἐνθυμήσεις αὐτῶν εἶπεν· Ἵνα τί ὑμεῖς ἐνθυμεῖσθε πονηρὰ ἐν ταῖς καρδίαις ὑμῶν; 5 τί γάρ ἐστιν εὐκοπώτερον, εἰπεῖν, ἀφέωνταί σου αἱ ἁμαρτίαι, ἢ εἰπεῖν, ἔγειρε καὶ περιπάτει; 6 ἵνα δὲ εἰδῆτε ὅτι ἐξουσίαν ἔχει ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἐπὶ τῆς γῆς ἀφιέναι ἁμαρτίας – τότε λέγει τῷ παραλυτικῷ· Ἐγερθεὶς ἆρόν σου τὴν κλίνην καὶ ὕπαγε εἰς τὸν οἶκόν σου. 7 καὶ ἐγερθεὶς ἀπῆλθεν εἰς τὸν οἶκον αὐτοῦ. 8 ἰδόντες δὲ οἱ ὄχλοι ἐθαύμασαν καὶ ἐδόξασαν τὸν Θεὸν τὸν δόντα ἐξουσίαν τοιαύτην τοῖς ἀνθρώποις».

 

Κυριακή Ε´ Ματθαίου, Μνήμη τῶν Ἁγίων καὶ Θεοφόρων Πατέρων τῆς ἐν Χαλκηδόνι Δ´ Οἰκουμενικῆς Συνόδου (451)

13 Ιουλίου 2025 (19/7/2020), (Αριθμ. 27Ν1)

 

Τὸ Μυστήριο τῆς Θείας Οἰκονομίας κατὰ τὰ Ἀναγνώσματα τῆς Κυριακῆς καί τινων ἑορτῶν

Δέσπω Ἀθ. Λιάλιου, Α.Π.Θ.

 

Α. 1. Την Κυριακή μεταξύ 13-19 Ιουλίου η Εκκλησία μας εορτάζει τη μνήμη των 630 Αγίων Πατέρων της Δ´ Οικουμενικής Συνόδου, που έγινε στη Χαλκηδόνα, όπου έχει την έδρα της και σήμερα η μεγαλύτερη Ιερά Μητρόπολη του Οικουμενικού Πατριαρχείου, μία από τις Γεροντικές Μητροπόλεις. Η ημερολογιακή σταθερότητα της εορτής για τη μνήμη των Αγίων Πατέρων της Δ´ Οικουμενικής Συνόδου σε συνδυασμό με την διακύμανση εορτασμού του Πάσχα και την ως εκ τούτου διακύμανση στην έναρξη αναγνώσεως του Κατά Ματθαίο Ευαγγελίου φέρει την εορτή να συμπίπτει φέτος με τη E´ Κυριακή του Ματθαίου, διατηρώντας, όμως, το σταθερό Αποστολικό και Ευαγγελικό Ανάγνωσμα των Πατέρων, όπως και την υμνολογία της εορτής.

2. Την 19η Ιουλίου επίσης τιμάται η μνήμη δύο Οσίων του 4ου αιώνα, της Οσίας Μακρίνας, της πρεσβύτερης αδελφής των Αγίων Μεγάλου Βασιλείου και Γρηγορίου Νύσσης και του Οσίου Δίου. Ο Όσιος Δίος κατήγετο από την Αντιόχεια και βρέθηκε στην Κωνσταντινούπολη επί Θεοδοσίου Α´, κατά την περίοδο της σύγκλησης της Β´ Οικουμενικής Συνόδου (381). Είναι μία περίοδος που η Εκκλησία ταλανίζεται από τις αντιτριαδικές αιρέσεις, ενώ και η Εκκλησία της Αντιοχείας, ήδη από το 330, είναι χωρισμένη σε δύο ομάδες. Είναι ένα εσωτερικό σχίσμα, το οποίο θα κρατήσει μέχρι περίπου το 480. Πάντως στη συνοδική διαδικασία της Β´ Οικουμενικής προσκλήθηκε και συμμετείχε ο Άγιος Μελέτιος. Οι δεσμοί μεταξύ Αντιόχειας και Κωνσταντινούπολης υπήρξαν ισχυροί. Δεν είναι τυχαίο ότι κληρικοί της Αντιόχειας έγιναν Πατριάρχες Κωνσταντινουπόλεως. Αυτό εξηγείται και από τη διοικητική οργάνωση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ιδίως κατά την περίοδο της Τετραρχίας, όσο και αν η περίοδος που ακολούθησε με το Μέγα Κωνσταντίνο και στο εξής σηματοδοτεί την ανάδυση της Κωνσταντινούπολης κατά τρόπο μοναδικό, όπως και την αναδυθείσα Ενδημούσα Σύνοδο, μία ισχυρότατη συνοδική έκφραση των παλαίφατων πατριαρχείων. Η Αντιόχεια υπήρξε μία από τις τέσσερεις αυτοκρατορικές πρωτεύουσες της Τετραρχίας και ισχυρό διοικητικό και στρατιωτικό κέντρο.

3. Για την Οσία Μακρίνα είναι αρκετά όσα μας έχει διασώσει ο αδελφός της Άγιος Γρηγόριος Νύσσης στο Λόγο του Εἰς τὸν βίον τῆς ὁσίας Μακρίνης. Από αυτό το έργο παραθέτω εν συνεχεία την κατακλείδα, γιατί μάς παρέχει τα κριτήρια ενός οσιακού βίου αλλά και την ενότητα της εμπειρίας των Αγίων της Εκκλησίας, είτε πρόκειται για Προφήτες, είτε για την Εκκλησία των εθνών: «Οἱ γὰρ πολλοὶ τῶν ἀνθρώπων πρὸς τὰ ἑαυτῶν μέτρα τὸ πιστὸν ἐν τοῖς λεγομένοις κρίνουσι, τὸ δὲ ὑπερβαῖνον τὴν τοῦ ἀκούοντος δύναμιν ὡς ἔξω τῆς ἀληθείας ταῖς τοῦ ψεύδους ὑπονοίαις ὑβρίζουσι. ∆ιὸ παρίημι τὴν ἄπιστον ἐκείνην ἐν τῷ λιμῷ γεωργίαν, πῶς ἐκβαλλόμενος ὁ πρὸς τὴν χρείαν σῖτος οὐδεμίαν αἴσθησιν ἐποίει τῆς ὑφαιρέσεως, ἐν τῷ ὁμοίῳ διαμένων ὄγκῳ καὶ πρὶν διαδοθῆναι ταῖς τῶν αἰτούντων χρείαις καὶ μετὰ τοῦτο, καὶ ἄλλα τούτων παραδοξότερα, παθῶν ἰάσεις καὶ δαιμόνων καθάρσεις καὶ ἀψευδεῖς προρρήσεις τῶν ἐκβησομένων· ἃ πάντα τοῖς μὲν δι᾽ ἀκριβείας ἐγνωκόσιν ἀληθῆ εἶναι πιστεύεται, κἂν ὑπὲρ πίστιν ᾖ, ἐπὶ δὲ τῶν σαρκωδεστέρων ἔξω τοῦ ἐνδεχομένου νομίζεται, οἳ οὐκ ἴσασιν ὅτι "κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς πίστεως" καὶ ἡ τῶν χαρισμάτων διανομὴ παραγίνεται, μικρὰ μὲν τοῖς ὀλιγοπιστοῦσι, μεγάλη δὲ τοῖς πολλὴν ἔχουσιν ἐν ἑαυτοῖς τὴν εὐρυχωρίαν τῆς πίστεως. Ὡς ἂν οὖν μὴ βλαβεῖεν οἱ ἀπιστότεροι ταῖς τοῦ θεοῦ δωρεαῖς ἀπιστοῦντες, τούτου ἕνεκεν καθεξῆς ἱστορεῖν περὶ τῶν ὑψηλοτέρων θαυμάτων παρῃτησάμην, ἀρκεῖν ἡγούμενος τοῖς εἰρημένοις περιγράψαι τὴν περὶ αὐτῆς ἱστορίαν».

4. Κατά το Τυπικὸν τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας την ενδεκάτη Ιουλίου ποιείται η «σύναξις τοῦ ὅρου τῆς πίστεως τῶν ἁγίων πατέρων τῶν ἐν Χαλκηδόνι, καὶ μνήμη τῆς ἁγίας μάρτυρος Εὐφημίας» στο προς τιμήν της Μαρτύριο «τῷ ὄντι ἐν τοῖς Ἀντιόχου, πλησίονν τῶν Λαύσου», δηλαδή κοντά στον Ιππόδρομο και δίπλα στο συγκρότημα των παλατίων. Το Μαρτύριο αυτό υπήρξε μία εκκλησία, μαζί με εκείνη του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου, που λόγω της εγγύτητος με το συγκρότημα των παλατίων, στέγαζε αρκετές προσωρινές ακολουθίες, ιδίως κατά τη μεταφορά τιμίων λειψάνων στην Κωνσταντινούπολη. Στο Τυπικὸν τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας σημειώνεται, εξάλλου, ότι η ακολουθία γίνεται, όπως καταγράφεται κατά τη ιστ´ του μηνός Σεπτεμβρίου, οπότε εορτάζεται και η κύρια μνήμη της Μεγαλομάρτυρος Αγίας Ευφημίας.

 

Β. 1. α. Η σημερινή Κυριακή επιπλέον κείται ως συνέχεια της ΣΤ´ Κυριακής μετά το Άγιο Πάσχα, που είναι αφιερωμένη στη μνήμη των 318 Αγίων Πατέρων της Α´ Οικουμενικής Συνόδου, στην οποία συνεπινοείται και η Δευτέρα, γιατί ένα είναι το Σύμβολο της Πίστεως, η βαπτισματική ομολογία. Έρχεται, λοιπόν, σήμερα η Εκκλησία σχεδόν μετά από δύο μήνες και μάς υπενθυμίζει τη μνήμη των Αγίων Πατέρων της Χαλκηδόνος, όπου, όμως, υμνολογικά εντάσσει τους Πατέρες των τεσσάρων επόμενων Οικουμενικών Συνόδων, δηλαδή Γ´- ΣΤ και μαζί και την Πενθέκτη του 691-92, αφού στην υμνολογία της σημερινής εορτής ενσωματώνεται και ο πρώτος κανόνας της Πενθέκτης, με αναφορές σ᾽ όλους τους προηγούμενους αιρετικούς που παρέφθειραν την ερμηνεία του μυστηρίου της Ενανθρωπήσεως του Λόγου του Θεού, παρέφθειραν άμα τε το μυστήριο της Θείας Οικονομίας από κτίσεως κόσμου και τη φανέρωση του Λόγου στην ιστορία του παλαιού και του νέου Ισραήλ.

β. Ας σημειωθεί επιπλέον ότι κατά το Τυπικὸν τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας η μνήμη των 630 Αγίων Πατέρων της Δ´ Οικουμενικής Συνόδου (451), που ετελείτο στη Μεγάλη Εκκλησία, ήταν καθορισμένη για τη 16η Ιουλίου με τα ίδια Προφητικά Αναγνώσματα των Πατέρων της Α´ Οικουμενικής Συνόδου, ή όπως φέρεται συντόμως η εορτή ως των Πατέρων, ενώ κατά την «ἐπιοῦσα κυριακὴ» στη Μεγάλη Εκκλησία ετελείτο η μνήμη «τῶν ἁγίων πατέρων τῶν συνελθόντων κατὰ τοῦ δυσεβοῦς Σευήρου καὶ ἀναθεματισάντων αὐτόν τε καὶ τὰ αὐτοῦ βέβηλα καὶ ψυχοφθόρα γράμματα». Πρόκειται για τη Σύνοδο του 536 στην Κωνσταντινούπολη, που θα σημάνει την οριστική ρήξη των Ορθοδόξων του Όρου της Χαλκηδόνος από κάθε είδους μονοφυσιτική ερμηνεία των άρθρων του Συμβόλου της Πίστεως περί του τρόπου της ενανθρωπήσεως του Υιού και Λόγου και την αποπομπή του Σεβήρου Αντιοχείας από την Ορθόδοξη Εκκλησία. Σημειωτέον ότι η μνήμη των 165 Πατέρων στης Ε´ Οικουμενικής Συνόδου (553), κατά το Τυπικὸν τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας πάντα, ετελείτο την ίδια περίοδο, στις 25 Ιουλίου. Αυτές οι Σύνοδοι έχουν ως κέντρο τους το πρόσωπο του Χριστού. Επιπλέον, περί την εορτή του Γενεσίου της Θεοτόκου και της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού η Εκκλησία, με βάση το Τυπικὸν τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας, εορτάζει στις 9 Σεπτεμβρίου, μαζί με τη μνήμη των Αγίων Ιωακείμ και Άννης, τη μνήμη «τῶν ἁγίων πατέρων τῶν ἐν ᾽Εφέσῳ, συνόδῳ γ´, καὶ καθελόντων τὸν δυσσεβῆ Νεστόριον» (431). Ο εορτασμός αυτός ετελείτο στην περίφημη Παναγία των Χαλκοπρατείων, όπου και το σχετικό Προφητείο. Ασφαλώς ο δογματικός ορισμός της Γ´ Οικουμενικής Συνόδου στην Έφεσο, με την κυριαρχούσα παρουσία του Αγίου Κυρίλλου Αλεξανδρείας, είναι η αποδοχή του όρου Θεοτόκος για την Παναγία, ένας όρος που απαντά στο έργο του Αγίου Αθανασίου. Ένα ενδιαφέρον στοιχείο συνοδικής και λειτουργικής σύνθεσης είναι τέλεση της μνήμης των Αγίων Πατέρων της ΣΤ´ Οικουμενικής Συνόδου (680-81) τη 15η Σεπτεμβρίου μαζί με τη μνήμη του Αγίου Ακακίου, επισκόπου Μελιτηνής, μία εορτή που μεταφερόταν: «Τελεῖται δὲ ἡ τούτων σύναξις ἐν τῇ Μεγάλῃ Ἐκκλησίᾳ, τῇ κυριακῇ μετὰ τὴν Ὕψωσιν». Στο σύγχρονο εορτολόγιο έχει ορισθεί η τέλεση της μνήμης της ΣΤ´ Οικουμενικής Συνόδου τη 14η Σεπτεμβρίου, μαζί με την Ύψωση του Τιμίου Σταυρού, οπότε ουσιαστικά μένει ανανεργής, ενώ η μνήμη του Αγίου Ακακίου τελείται τη 18η Απριλίου. Ωστοσο, η τέλεση της μνήμης ΣΤ´ Οικουμενικής Συνόδου και Αγίου Ακακίου Μελιτηνής, μπορεί να σηματοδοτούσε τις επίπονες διεργασίες που είχαν σημειωθεί κατά τη μεταχαλκηδόνια περίοδο με βάση την κειμενική παραγωγή του Αγίου Κυρίλλου κατά τη μεταεφέσια περίοδο και την προσπάθειά του να εξηγήσει τόσο τις τρεις Επιστολές του Προς Νεστόριο όσο και τις διαβουλεύσεις για την Έκθεση των Διαλλαγών του 433 και την προσπάθειά του να ερμηνεύσει το περιεχόμενο αυτού του σημαντικότατου κειμένου, προκειμένου να κρατηθεί η ενότητα της Εκκλησίας ως προς την τοπική εκκλησία της Αντιοχείας αλλά και ως προς συνοδοιπόρους, που ήσαν φορείς των ερμηνευτικών διατυπώσεων του Αγίου Αθανασίου και της ερμηνευτικής ενότητος Παλαιάς, κατά τους Εβδομήκοντα, και Καινής Διαθήκης. Ο Άγιος Ακάκιος υπήρξε σημαντικότατο πρόσωπο, επίσκοπος Μελιτηνής της Αρμενίας, πνευματικός πατέρας του Αγίου Ευθυμίου του Μεγάλου και εκ των υποστηρικτών του Αγίου Κυρίλλου στην Έφεσο. Προς Ακάκιο Μελιτηνής ο Άγιος Κύριλλος θα απευθύνει την πρώτη ερμηνευτική Επιστολή (Ὑπομνηστικόν) του για την Έκθεση των Διαλλαγών, όπως εν συνεχεία και δύο Ὑπομνηστικά Προς Σούκενσο, που μνημονεύονται παρακάτω, καθώς υπάρχει υπόμνηση στο β´ Κανόνα των Πατέρων. Φαίνεται ότι αυτές μεταεφέσιες επεξηγήσεις του Αγίου Κυρίλλου απετέλεσαν όχι μόνο μέρος των διατυπώσεων του Όρου της Χαλκηδόνος αλλά χρησιμοποιήθηκαν και στον κατά καιρούς διάλογο των Ορθοδόξων καθόλη τη διάρκεια της βυζαντινής περιόδου και ενσωματώθηκαν και στην υμνολογική και τη λειτουργική πράξη. Ο ξεχωριστός δρόμος που ακολούθησε τόσο η Αρμενική, όσο και οι λεγόμενες Αντιχαλκηδόνιες εκκλησίες, ήταν η αιτία να τεθούν στο περιθώριο από όλες τις πλευρές τα Υπομνηστικά του Αγίου Κυρίλλου και η μνήμη της ΣΤ´ Οικουμενικής Συνόδου, όπως και του Αγίου Μελετίου, κάτι που παραθεωρείται και από το σύγχρονο διάλογο μεταξύ Ορθοδόξων και Προχαλκηδονίων, καταλήγοντας σε τεχνητά κείμενα και Δηλώσεις, που δεν ανταποκρίνονται σε μία εμπειρία βαθύτατη της Εκκλησίας, που υπήρξε αγωνία αιώνων και αληθινή ανοιχτότητα έμπονης πίστεως και αγάπης με ισχυρότατα θεολογικά θεμέλια.

2. Πρέπει να σημειώσω ότι η Εκκλησία, μετά από σχεδόν τρεις μήνες, από τον εορτασμό της μνήμης των Αγίων Πατέρων της Χαλκηδόνος, την Κυριακή μεταξύ 11 και 17 Οκτωβρίου, προβάλλει τη μνήμη των 367 Αγίων Πατέρων, που είχαν συγκροτήσει την Ζ´ Οικουμενική Σύνοδο το 787, με το ίδιο Αποστολικό Ανάγνωσμα με σήμερα, μία εορτή που είναι η κατάφαση στη Θεία Ενανθρώπηση, και ομολογία της δυνατότητας του εξεικονισμού της μορφής του Χριστού, γιατί η Ενανθρώπησή του είναι πραγματικό γεγονός κι όχι κάτι θεωρητικό, διανοητικό, σαν τις θεωρίες των θεολόγων, που ζουν στις ουτοπίες τους, πολλές φορές και ερήμην της εκκλησιαστικής κοινότητος!

 

Γ. 1. Ήδη με το πρώτο Στιχηρό των Αγίων Πατέρων, του Εσπερινού, ἦχος πλ. β´, καταγράφεται συνοπτικά η πίστη στον Ενανθρωπήσαντα Λόγο κατά τις αποφάσεις των Οικουμενικών Συνόδων Γ´- ΣΤ´ με ευθεία αναφορά στην αναίρεση του Νεστοριανισμού, Μονοφυσιτισμού, του Μονοενεργητισμού και του Μονοθελητισμού (δύο φύσεις, τέλειος Θεός και τέλειος άνθρωπος) με δύο φυσικές ενέργειες, δύο θελήσεις, αλλά εἷς καὶ ὁ αὐτὸς ὁ ἀπερίγραπτος καὶ ἀνερμήνευτος Λόγος, προς τον οποίο αναπέμπεται η μία προσκύνηση μαζί με τον Πατέρα και το Άγιο Πνεύμα. Πρόκειται, ουσιαστικά για συνόψιση της πίστεως σύμφωνα με όλες τις Οικουμενικές Συνόδους, ομολογία της Αγίας Τριάδος και της φιλανθρώπου (δι᾽ ἡμᾶς) φανέρωσης του Λόγου: «Σὲ τὸν ἀπερίγραπτον, καὶ ἀνερμήνευτον Λόγον, σάρκα χρηματίσαντα, δι᾽ ἡμᾶς, φιλάνθρωπε, ἀνεκήρυξε τὸ σεπτὸν σύστημα, τῶν σοφῶν Πατέρων, Θεὸν τέλειον καὶ ἄνθρωπον, διπλοῦν ταῖς φύσεσι, καὶ ταῖς ἐνεργείαις ὑπάρχοντα, διπλοῦν καὶ ταῖς θελήσεσιν, ἕνα τὸν αὐτὸν καθ᾽ ὑπόστασιν· ὅθεν σὺν Πατρί τε, καὶ Πνεύματι γινώσκοντες Θεόν, ἕνα πιστῶς προσκυνοῦμέν σε, τούτους μακαρίζοντες». (Σημ. η διατύπωση «καθ᾽ ὑπόστασιν» σημαίνει το πραγματικώς, σύμφωνα με τις Επιστολές του Αγίου Κυρίλλου Προς Νεστόριο. Είναι μία διατύπωση που διατρέχει τη συνοδική πράξη της Εκκλησίας μέχρι τις Ησυχαστικές Συνόδους του 14ου αι.).

2. Η έκπληξη προέρχεται από το δεύτερο Στιχηρό, όπου κατονομάζονται οι αιρετικοί πατριάρχες Κωνσταντινουπόλεως (Πύρρος και Σέργιος), Ονώριος (Ρώμης) και Διόσκορος Αλεξανδρείας, μολονότι οι τρεις πρώτοι είναι μεταγενέστεροι της Συνόδου της Χαλκηδόνος και συνδέονται με την αίρεση του Μονοενεργητισμού και του Μονοθελητισμού (7ος αιώνας), την αίρεση που θεωρεί το Χριστό μόνο ως τέλειο Θεό και όχι και τέλειο άνθρωπο, πράγμα που σημαίνει με δυο λόγια ότι το ανθρώπινο (και συνοπτικά ολόκληρη η κτίση) δεν εισάγεται, με την Ανάληψη και την εκ δεξιών του Πατρός καθέδρα του Χριστού, στη ζωή της Αγίας Τριάδος, ότι τελικά η σωτηρία δεν είναι άκτιστη δωρεά και άκτιστη χάρη, αλλά προέρχεται μόνο από τη δική μας προσωπική ικάνωση και προσπάθεια, οφείλεται, δηλαδή, στη δική μας προσωπική «ηθική» πρόοδο, οπότε ο Θεός και η Εκκλησία υπάρχει, για να μας επιβραβεύει, γιατί το αξίζουμε...

3. Την τελική αντιμετώπιση όλων έκανε ο Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής, ο οποίος ερμήνευσε με το έργο του Μυσταγωγία τη Θεία Λειτουργία, ως εκκλησιασμό ολόκληρης της Δημιουργίας, που είναι σα να κολυμπάει σύμπας ο κόσμος στη χάρη του Θεού, αφού ο Χριστός είναι αρχή (Δημιουργός), Μέση (άσαρκος και ένσαρκος) και τέλος (Πνευματικῶς ὁρώμενος καὶ μετεχόμενος νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνες τῶν αἰώνων). Το δεύτερο Στιχηρό έχει ως εξής: «Πύρρον τε καὶ Σέργιον, καὶ τὸν Ὀνώριον ἅμα, Εὐτυχῆ Διόσκορον, καὶ δεινὸν Νεστόριον κατεστρέψατε, τῶν κρημνῶν ἔνδοξοι, τὸ Χριστοῦ ποίμνιον, ἑκατέρων διασώσαντες, διπλοῦν ταῖς φύσεσιν, ἵνα τὸν Χριστὸν καθ' ὑπόστασιν, λαμπρῶς ἀνακηρύξαντες, μόναις ἐνεργείαις δεικνύμενον· ὃν καὶ προσκυνοῦντες, ὡς ἄνθρωπον, καὶ τέλειον Θεόν, σὺν τῷ Πατρὶ καὶ τῷ Πνεύματι, νῦν ὑμᾶς δοξάζομεν».

4. Το υμνολογικό αποκορύφωμα της εορτής είναι το τρίτο Στιχηρό, όπου ενσωματώνονται και οι ερμηνευτικές προτάσεις των ησυχαστών Πατέρων του 13ου-14ου αιώνα περί του ακτίστου των ενεργειών του Θεού, όχι για να το αναφέρουμε σαν ποιηματάκι και σύνθημα, όπως έχει γίνει ενπολλοίς, αλλά με βάση την ομολογία ότι η σωτηρία μας κι όλος ο βίος μας είναι δωρεά του Θεού, κι εμείς έχουμε να προσφέρουμε μόνο την αποτυχία μας, γι᾽ αυτό ζητούμε διαρκώς το έλεός του και τη χάρη του και την ευχή των Πατέρων μας και των Γερόντων μας και ουδέν έτερον. Ζητούμε από το Χριστό να μας κάνει κατά χάρη, ό,τι είναι ο ίδιος κατά φύση, κατά χάρη άκτιστους, δηλαδή, και ατελεύτητους, όπως το λένε συνεχώς κι οι καλόγεροί μας με τη μονολόγιστη ευχή, το Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με. Αυτά τα πέντε λόγια, συνεχώς, επειδή ο Χριστός έγινε άνθρωπος τέλειος, όπως όλοι μας έχουμε την ίδια ανθρώπινη φύση, αλλά «χωρίς ἁμαρτίας» ως Θεός. Το τρίτο, λοιπόν, Στιχηρό είναι ένα θεολογικό μεγαλούργημα, γιατί συνοψίζει την πίστη μας κατά τα παραπάνω εκτεθέντα, απονέμοντες τη δόξα και μόνο στο Χριστό: «Ἄκτιστον ἐκήρυξαν, οἱ θεοφόροι συμφώνως, τὴν θείαν ἐνέργειαν, καὶ τὴν θείαν θέλησιν τοῦ πτωχεύσαντος, τὸν ἐμὸν ἄνθρωπον, τῇ σαρκὶ νείμαντες, τὸ κτιστόν τῆς ἐνεργείας τε, καὶ τῆς θελήσεως, φύσεως φυγόντες τὴν σύγχυσιν, ἐμφρόνως οἱ μακάριοι, ὑποστατικήν τε διαίρεσιν, οὓς ἐν ἐτησίοις, τιμῶντες οἱ πιστοὶ ταῖς ἑορταῖς, Χριστὸν συμφώνως δοξάζομεν, τὸν αὐτοὺς δοξάσαντα».

5. Και, για να μην νομίζουν οι πιστοί ότι κάθε πρόσωπο της Αγίας Τριάδος ενεργεί με ξεχωριστή ενέργεια, με το τέταρτο Στιχηρό η Εκκλησία επανέρχεται στη βαπτισματική ομολογία, γιατί ό,τι ερμηνεύουν οι Άγιοι Πατέρες στις Συνόδους είναι η βαπτισματική ομολογία, όπως την ερμήνευσαν, εξάλλου, οι Πατέρες της Νικαίας- Κωνσταντινουπόλεως στο Σύμβολο της Πίστεως. Ερμηνεία έχουμε της μιας και της αυτής βαπτισματικής πίστης, δεν έχουμε ανάπτυξη και διαμόρφωση των δογμάτων, δεν έχουμε έννοιες και θεωρίες, αλλά ομολογία Πατρός και Υιού και Αγίου Πνεύματος (και ερμηνεία των γεγονότων της φανερώσεως του Θεού στον κόσμο), που ακούμε στην Εκκλησία και κάνουμε το Σταυρό μας όλοι, πλούσιοι και φτωχοί, γραμματιζούμενοι και αγράμματοι: «Τριάδα τὴν ἄκτιστον, οἱ θεοφόροι Πατέρες, Θεὸν ἕνα Κύριον, ὁμοφρόνως σήμερον ἀνεκήρυξαν, τὸ ἁπλοῦν ἅπασι, τῆς μιᾶς φύσεως, καταλλήλως ὑποδείξαντες, κοινῷ θελήματι, καὶ τῆς ἐνεργείας ἁπλότητι, ἄναρχον ἀτελεύτητον, τοῦτον διὰ πάντων γνωρίσαντες· ὅθεν ἀνυμνοῦμεν, αὐτοὺς ὡς Ἀποστόλων μιμητάς, καὶ τὸ ἐκείνων διδάξαντας, πάντας Εὐαγγέλιον».

6. Και ενώ, λοιπόν, στα Στιχηρά συνοψίζεται η έκθεση της πίστεως, με τους Κανόνες της εορτής η Εκκλησία κατονομάζει τις πηγές όλου του Όρου της Χαλκηδόνος και όχι των οκτώ στίχων του Όρου, επικεντρώνοντας στα κείμενα του Αγίου Κυρίλλου, δηλαδή, στα κείμενα της Τρίτης Οικουμενικής εν Εφέσω, αλλά και τις ερμηνευτικές του προτάσεις των Υπομνηστικών Προς Σούκενσον, δηλαδή τα Εφεσιανά και μεταδιαλλακτικά του κείμενα. Γι᾽ αυτό καμία μελέτη και γνώση συνοδική δεν μπορεί να είναι στέρεα άνευ της Τρίτης Οικουμενικής, χωρίς τις Επιστολές του Αγίου Κυρίλλου Προς Νεστόριο και την Έκθεση των Διαλλαγών μαζί με τα Υπομνηστικά Προς Σούκενσο. (Αυτός είναι ο Άγιος Κύριλλος της συνοδικής πράξης της Εκκλησίας μέχρις το 14ο αιώνα). Επιπλέον, στην υμνολογία γίνεται ευθεία αναφορά και της συμβολής του Πάπα Λέοντα με τον αποσταλέντα στη Σύνοδο Τόμο του.

 

(Παραθέτω και το σχετικό υμνολογικό υλικό:

1.α. Δεύτερος Κανών τῶν Πατέρων β´, ᾨδὴ δ´, Ἦχος πλ. δ´, τροπάριο β´: «Μίαν εἰπών, φύσιν τοῦ Λόγου ἐπήγαγε, σαρκωθεῖσαν, φύσιν ἀνθρωπότητος, ἄνευ τροπῆς, ὅλως καὶ φυρμοῦ, ὁ Ἀλεξανδρέων, διδάσκαλός τε καὶ πρόεδρος, τρανῶς τάς δύο φύσεις, καὶ θελήσεις διδάσκων, τοὺς φρονεῖν ὀρθοδόξως ἐθέλοντας».

1.β. «Δύο Χριστοῦ, ἅπαντες φύσεις κηρύττομεν, ἀσυγχύτως, πᾶσαν τὴν δυσσέβειαν, τοῦ Εὐτυχοῦς, ἄρδην οἱ πιστοί, καὶ τοῦ Διοσκόρου, τοῦ ἄφρονος στηλιτεύοντες, ἑπόμενοι τῷ ὅρῳ, τῶν Ἁγίων Πατέρων, καὶ Κυρίλλου τοῦ θείου τοῖς ἔπεσι».

2. Κανών τῶν Πατέρων α´, ᾨδὴ ε´, Ἦχος α´, τροπάριο γ´: «Δῶρον θεῖον τὰς ἐκ Ῥώμης γραφὰς λογισάμενοι, ἐπ᾽ ἐκείναις εὐσεβείας τὸν πύργον ἐστήριξαν, οἱ σοφοὶ Διδάσκαλοι, διττὰς Χριστοῦ τὰς ἐνεργείας, ὡς καὶ τάς φύσεις κηρύξαντες».

3. Δεύτερος Κανών τῶν Πατέρων β´, ᾨδὴ ε´, Ἦχος πλ. δ´: τροπάριο γ´: «Τὸν Σεβῆρον καθεῖλεν ἡ τετάρτη Σύνοδος καὶ τὸν Διόσκορον, Χριστὸν βλασφημοῦντας, βεβαιοῦσα τὸν τόμον τοῦ Λέοντος, τοῦ Προέδρου Ῥώμης, πάνυ καλῶς τὰς δύο φύσεις, τοῦ Σωτῆρος ἀτμήτως ὁρίζοντα».

4. Δεύτερος Κανών τῶν Πατέρων β´, ᾨδὴ ς´, Ἦχος πλ. δ´, τροπάριο α´: «Αἱ δύο ἐπιστολαί, Κυρίλλου αἱ πρὸς τὸν Σούκενσον, ἀποσταλεῖσαι ποτέ, Ἑῴας τὸν πρόεδρον, ἐλέγχουσιν ἅπασαν τὴν Σεβήρου πλάνην, εὐσεβῶς Χριστὸν κηρύττουσαι»).

 

Δ. 1. To σημερινό Aποστολικό Ανάγνωσμα αποτελεί το τέλος της Προς Τίτον Επιστολής του Αποστόλου Παύλου. Πρόκειται, πραγματικώς, για τον Επίλογο, του οποίου ο νοηματικός πυρήνας του είναι η έκφραση της αρχής της περικοπής «Πιστός ὁ λόγος». Η Προς Τίτον είναι μία σύντομη προσωπική επιστολή τριών παραγράφων, όπου ο Απόστολος Παύλος επισημαίνει στον Τίτο να προσέξει τους ανθρώπους που η σκέψη τους είναι στο κέρδος: στ. 11 «αἰσχροῦ κέρδους χάριν» (κεφ. α´, 11) και στις παραχρήσεις του βίου, έχοντας κατά νουν ότι «11 Ἐπεφάνη γὰρ ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ ἡ σωτήριος πᾶσιν ἀνθρώποις, 12 παιδεύουσα ἡμᾶς ἵνα ἀρνησάμενοι τὴν ἀσέβειαν καὶ τὰς κοσμικὰς ἐπιθυμίας σωφρόνως καὶ δικαίως καὶ εὐσεβῶς ζήσωμεν ἐν τῷ νῦν αἰῶνι, 13 προσδεχόμενοι τὴν μακαρίαν ἐλπίδα καὶ ἐπιφάνειαν τῆς δόξης τοῦ μεγάλου Θεοῦ καὶ σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ» (κεφ. β´, 11-13).

2. Υπενθυμίζει ο Απόστολος Παύλος ότι προ της κλήσεώς του από το Χριστό ήταν κι αυτός ένας άνθρωπος χωρίς ελπίδα και η μεταστροφή του δεν προέρχεται από το ότι τώρα έγινε ένας καλός και δίκαιος (δηλ. τηρεί το Νόμο) αλλά οφείλεται στο έλεος του Χριστού και την ένταξή του στην Εκκλησία. Να πώς το λέει αυτολεξεί ο Απόστολος: «3 Ἦμεν γάρ ποτε καὶ ἡμεῖς ἀνόητοι, ἀπειθεῖς, πλανώμενοι, δουλεύοντες ἐπιθυμίαις καὶ ἡδοναῖς ποικίλαις, ἐν κακίᾳ καὶ φθόνῳ διάγοντες, στυγητοί, μισοῦντες ἀλλήλους· 4 ὅτε δὲ ἡ χρηστότης καὶ ἡ φιλανθρωπία ἐπεφάνη τοῦ σωτῆρος ἡμῶν Θεοῦ, 5 οὐκ ἐξ ἔργων τῶν ἐν δικαιοσύνῃ ὧν ἐποιήσαμεν ἡμεῖς, ἀλλὰ κατὰ τὸν αὐτοῦ ἔλεον ἔσωσεν ἡμᾶς διὰ λουτροῦ παλιγγενεσίας καὶ ἀνακαινώσεως Πνεύματος ἁγίου, 6 οὗ ἐξέχεεν ἐφ' ἡμᾶς πλουσίως διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν, 7 ἵνα δικαιωθέντες τῇ ἐκείνου χάριτι κληρονόμοι γενώμεθα κατ' ἐλπίδα ζωῆς αἰωνίου» (κεφ. γ´, 3-7). Ακολουθεί, λοιπόν, ο στίχος «8 Πιστὸς ὁ λόγος· καὶ περὶ τούτων βούλομαί σε διαβεβαιοῦσθαι». Ουσιαστικά ο Απόστολος Παύλος υπενθυμίζει στον Τίτο ότι η διακονία του έχει να κάνει με τις συνέπειες της πίστης στο Χριστό, όχι ως έργο και ζωή που τη δικαιούμαστε, γιατί τηρούμε κάποιες εντολές, αλλά γιατί είμαστε ηλεημένοι, όχι εξουσιαστικά, αλλά ως αποδέκτες της χάριτος, που αφορά σ᾽ όλο τον κόσμο.

3. Σε μία συνέχεια έρχεται και το Ευαγγελικό Ανάγνωσμα. Έχουμε ήδη πάρει μια πρώτη γεύση περί του φωτός κατά το Ευαγγελικό Ανάγνωσμα από το Κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο της Κυριακῆς Η´ ἀπὸ τοῦ Πάσχα: Ἑορτὴ τῆς Πεντηκοστῆς, όπου ο Χριστός λέγει: «12 Πάλιν οὖν αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς ἐλάλησε λέγων· Ἐγώ εἰμι τὸ φῶς τοῦ κόσμου· ὁ ἀκολουθῶν ἐμοὶ οὐ μὴ περιπατήσῃ ἐν τῇ σκοτίᾳ, ἀλλ' ἕξει τὸ φῶς τῆς ζωῆς» (Ἰω. η´, 12). Στο παρόν Ευαγγελικό Ανάγνωσμα ο Χριστός ομιλεί στους Μαθητές του αλλά εις επήκοον όλου του κόσμου, ο οποίος είχε συγκεντρωθεί και προς τους οποίους απηύθυνε την επί του Όρους Ομιλία, οπότε τους αναθέτει το έργο της οικοδομής των ανθρώπων, ως έργο κοινό και όχι ατομικό, ως έργο μαρτυρίας της φανέρωσης του Λόγου στον κόσμο, του Μυστηρίου της Θείας Οικονομίας, όπως καταγράφεται από τους Προφήτες, γι᾽ αυτό λέγει: «17 Μὴ νομίσητε ὅτι ἦλθον καταλῦσαι τὸν νόμον ἢ τοὺς προφήτας· οὐκ ἦλθον καταλῦσαι ἀλλὰ πληρῶσαι». Έχει δε πρωταρχική σημασία αυτή η φράση στη σημερινή ευαγγελική περικοπή, γιατί οι τέσσερεις Οικουμενικές Σύνοδοι (Γ´-ΣΤ´) με κέντρο τον Όρο της Χαλκηδόνος καταφάσκουν τον τρόπο της φανέρωσης, όλες τις Θεοφάνειες του Ένα και του Αυτού αΐδιου Υιού και Λόγου του Θεού Πατρός, κατά τη μαρτυρία των Προφητών, κατά τη μαρτυρία των Αποστόλων και Πνευματικώς εν τη Εκκλησία, σε μία ενότητα ο παλαιός και ο νέος Ισραήλ κι όλος ο κόσμος. Εξάλλου, ένα από τα θέματα στα οποία παρέκκλιναν όλοι οι αιρετικοί ήταν η μαρτυρία περί της διπλής γεννήσεως του Υιού, μία αϊδίως εκ Πατρός και η δεύτερη επ᾽ εσχάτων των ημερών εκ Πνεύματος Αγίου και Μαρίας της Παρθένου, «δι᾽ ἡμᾶς καὶ διὰ τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν» κατά το μέγα του έλεος.

4. Θέλω να τονίσω, και λόγω των ημερών, ότι, όταν γράφω και ξαναγράφω ότι οι Οικουμενικές Σύνοδοι ερμήνευσαν τη βαπτισματική ομολογία, χρησιμοποιώντας καταρχάς τα βαπτιστήρια Σύμβολα των μεγάλων τοπικών εκκλησιών, (που αποτέλεσαν τις εκκλησιαστικές διοικήσεις των τοπικών εκκλησιών- Πατριαρχείων των Οικουμενικών Συνόδων) και πιο συγκεκριμένα μετά την Α´ Οικουμενική το Σύμβολο της Νικαίας, αυτό δεν συνιστά μία θεωρητική συζήτηση αλλά αποτελεί συνοπτικά την εισαγωγή στο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Η ερμηνεία ιδιαίτερα των άρθρων που αναφέρονται στο έργο του Υιού και Λόγου του Θεού Πατρός είναι ευθεία ερμηνεία της Αγίας Αναφοράς, όπως πρότεινε ο Άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας, και ενσωματώθηκαν οι ερμηνευτικές του προτάσεις ευθέως στα Πρακτικά και τους Όρους των Οικουμενικών Συνόδων Γ´ και Δ´. Με τις δύο αυτές Συνόδους μεταβαίνουμε από τη βαπτισματική συνοδική ομολογία στη λειτουργική συνοδική ομολογία και μαρτυρία.

 

Αποστολικό Ανάγνωσμα: Τίτ. γ´, 8-15: «8 Πιστὸς ὁ λόγος· καὶ περὶ τούτων βούλομαί σε διαβεβαιοῦσθαι, ἵνα φροντίζωσι καλῶν ἔργων προΐστασθαι οἱ πεπιστευκότες τῷ Θεῷ. ταῦτά ἐστι τὰ καλὰ καὶ ὠφέλιμα τοῖς ἀνθρώποις· 9 μωρὰς δὲ ζητήσεις καὶ γενεαλογίας καὶ ἔρεις καὶ μάχας νομικὰς περιίστασο· εἰσὶ γὰρ ἀνωφελεῖς καὶ μάταιοι. 10 αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν νουθεσίαν παραιτοῦ, 11 εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος καὶ ἁμαρτάνει ὢν αὐτοκατάκριτος. 12 Ὅταν πέμψω Ἀρτεμᾶν πρός σε ἢ Τυχικόν, σπούδασον ἐλθεῖν πρός με εἰς Νικόπολιν· ἐκεῖ γὰρ κέκρικα παραχειμάσαι. 13 Ζηνᾶν τὸν νομικὸν καὶ Ἀπολλὼ σπουδαίως πρόπεμψον, ἵνα μηδὲν αὐτοῖς λείπῃ. 14 μανθανέτωσαν δὲ καὶ οἱ ἡμέτεροι καλῶν ἔργων προΐστασθαι εἰς τὰς ἀναγκαίας χρείας, ἵνα μὴ ὦσιν ἄκαρποι. 15 Ἀσπάζονταί σε οἱ μετ᾽ ἐμοῦ πάντες. ἄσπασαι τοὺς φιλοῦντας ἡμᾶς ἐν πίστει. Ἡ χάρις μετὰ πάντων ὑμῶν· ἀμήν».

 

Ευαγγελικό Ανάγνωσμα: Ματθ. ε´, 14-19: «14 Ὑμεῖς ἐστε τὸ φῶς τοῦ κόσμου. οὐ δύναται πόλις κρυβῆναι ἐπάνω ὄρους κειμένη· 15 οὐδὲ καίουσι λύχνον καὶ τιθέασιν αὐτὸν ὑπὸ τὸν μόδιον, ἀλλ᾽ ἐπὶ τὴν λυχνίαν, καὶ λάμπει πᾶσι τοῖς ἐν τῇ οἰκίᾳ. 16 οὕτως λαμψάτω τὸ φῶς ὑμῶν ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ὅπως ἴδωσιν ὑμῶν τὰ καλὰ ἔργα καὶ δοξάσωσιν τὸν πατέρα ὑμῶν τὸν ἐν τοῖς οὐρανοῖς. 17 Μὴ νομίσητε ὅτι ἦλθον καταλῦσαι τὸν νόμον ἢ τοὺς προφήτας· οὐκ ἦλθον καταλῦσαι ἀλλὰ πληρῶσαι. 18 ἀμὴν γὰρ λέγω ὑμῖν, ἕως ἂν παρέλθῃ ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ, ἰῶτα ἓν ἢ μία κεραία οὐ μὴ παρέλθῃ ἀπὸ τοῦ νόμου ἕως ἂν πάντα γένηται. 19 ὃς ἐὰν οὖν λύσῃ μίαν τῶν ἐντολῶν τούτων τῶν ἐλαχίστων καὶ διδάξῃ οὕτως τοὺς ἀνθρώπους, ἐλάχιστος κληθήσεται ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν· ὃς δ᾽ ἂν ποιήσῃ καὶ διδάξῃ, οὗτος μέγας κληθήσεται ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν».