Κυριακὴ μετὰ τὴν Ὕψωσιν, 21 Σεπτεμβρίου 2025, Ἀπόδοσις τῆς Ὑψώσεως τοῦ Τιμίου Σταυροῦ (17 -9- 2023), (Αριθμ. 42. 1Β)
Τὸ Μυστήριο τῆς Θείας Οἰκονομίας κατὰ τὰ Ἀναγνώσματα τῆς Κυριακῆς καί τινων ἑορτῶν
Δέσπω Ἀθ. Λιάλιου, Α.Π.Θ.
Α. 1. Η σημερινή Κυριακή συνδυάζει δύο χαρακτηριστικά, συμπίπτει με την εορτἠ της Αποδόσεως της εορτής της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού, ενώ παρουσιάζει σταθερή ένταξη στο Εορτολόγιο με σταθερά Αναγνώσματα, που παραπέμπουν, μάλιστα, με το Ευαγγελικό στη Γ´ Κυριακή των Νηστειών, δηλαδή την Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως.
2. Ας σημειωθεί, εξάλλου, ότι μετά την καταστροφή της Ιερουσαλήμ από τους Ρωμαίους το 70 π.Χ. η πόλη είχε σχεδόν ερημωθεί. Από τις ιστορικές πηγές είναι γνωστοί οι πόλεμοι κατά Ιουδαίων, και είναι ο ρωμαίος αυτοκράτορας Αδριανός αργότερα που προσπάθησε να εξαφανίσει επιπλέον κάθε τι από την ήδη κατεστραμμένη Ιερουσαλήμ, το οποίο θα θύμιζε την κατοίκησή της από τον Ισραήλ, μέχρι σε σημείο που άλλαξε και το όνομα της Ιερουσαλήμ σε Αιλία Καπιτωλίνα, ένα όνομα που διατηρήθηκε ως επίσημο όνομα μέχρι τα έτη της αυτοκρατορίας του Μεγάλου Κωνσταντίνου, όπως εξάγεται και από τον ζ´ Κανόνα της Α´ Οικουμενικής Συνόδου για τη διατήρηση της μητροπολιτικής αξίας από τον επίσκοπο της Αιλίας, χωρίς να έχει αυτός επιρροή, ή ευθύνη σε κανένα επιπλέον ζωτικό χώρο[1]. Αυτό το ιστορικό και πραγματικό πλαίσιο ήταν ο λόγος που ο Ιεροσολύμων είναι τέταρτος στα πρεσβεία τιμής μεταξύ των παλαίφατων Πατριαρχείων.
3. Ας επαναλάβω επιπλέον ότι κατά το Τυπικὸν τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας η μνήμη της ΣΤ´ Οικουμενικής Συνόδου, μαζί με τη μνήμη της ευρέσεως του λειψάνου του Αγίου Πρωτομάρτυρος Στεφάνου και τη μνήμη του Αγίου Ακακίου, επισκόπου Μελιτηνής, μολονότι καταγράφεται κατά τη 15η Σεπτεμβρίου καθορίζεται συγχρόνως η «σύναξις» να τελείται στη Μεγάλη Εκκλησία κατά την Κυριακή μετά την Ύψωση. Και ασφαλώς για τη συνοδική πράξη δεν είναι περίεργη η σύνδεση του Αγίου Ακακίου, επισκόπου Μελιτηνής, με την ΣΤ´ Οικουμενική Σύνοδο, αν λάβουμε υπόψη ότι ο Άγιος Ακάκιος είναι ένα από τα κεντρικά πρόσωπα της μετασυνοδικής περιόδου της Γ´ Οικουμενικής Συνόδου, προς τον οποίο ο Άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας απηύθυνε το πρώτο Ὑπομνηστικό, στο οποίο παρέχει τις ερμηνευτικές διατυπώσεις επί της Ἐκθέσεως των Διαλλαγών του 433, διά της οποίας κατέστη δυνατή η άρση του σχίσματος μεταξύ Αλεξάνδρειας κα Αντιόχειας και η συμπόρευση προς τη Δ´ Οικουμενική Σύνοδο, της οποίας περαιτέρω διασάφηση είναι η ΣΤ´ Οικουμενική Σύνοδος του 680/81. Επιπλέον, ας επισημανθεί ότι τρεις Κανόνες της εν συνεχεία Πενθέκτης Οικουμενικής Συνόδου (692) άπτονται της τιμής και προσκυνήσεως του Τιμίου Σταυρού
Β. Η αναφορά στη σταθερότητα εν τω Εορτολογίω της σημερινής Κυριακής, συνδέεται, πλην της επανάληψης πολλών υμνολογικών στοιχείων από την εορτή της Υψώσεως, και με τα σταθερά Αναγνώσματα. Με μία πιο προσεκτική μελέτη του λειτουργικού υλικού της περιόδου, μπορώ να πω με μία σχετικά ασφαλή εκτίμηση ότι, ενώ στην εορτή της Υψώσεως η σύνδεση παραπέμπει με το Ευαγγελικό Ανάγνωσμα στη Μεγάλη Παρασκευή (αλλά με ενσωμάτωση και των προτυπώσεων της Θεοτόκου, λόγω και του Γενεθλίου της), νοηματοδοτώντας και την άκρως αυστηρή νηστεία της εορτής, τα Προεόρτια και η Κυριακή μετά την Ύψωση αποτελούν πηγή, ή σημείο υπομνήσεως, ή συσχετισμού της εορτής με την τρίτη Κυριακή των Νηστειών, δηλαδή, την Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως, με την ανάγνωση του αυτού Ευαγγελικού Αναγνώσματος.
Γ. Το Αποστολικό Ανάγνωσμα είναι το ΚΑ´ εκ των Επιστολών της Κυριακής, το οποίο θα το ξανασυναντήσουμε. Κατά περιεχόμενο εν πολλοίς συμπίπτει με το Αποστολικό Ανάγνωσμα της Γ´ Κυριακής του Ματθαίου (Ρωμ ε´, 1-10), αν και οι αποδέκτες στο σημερινό Ανάγνωσμα είναι οι χριστιανοί της Γαλατίας, όπως και την προηγούμενη Κυριακή, οι οποίοι μετέφεραν την ένταση και αντίθεση του θρησκευτικού και κοινωνικού τους υποβάθρου στο κοινό της Εκκλησίας με μία, μάλλον, υπεροπτική συμπεριφορά των εξ Ιουδαίων χριστιανών ότι οι χριστιανοί όφειλαν να τηρούν και τις τυπικές διατάξεις του Νόμου. Στην προβολή του αντιθετικού σχήματος Νόμος-πίστη στο Χριστό ο Απόστολος Παύλος προβάλλει το Σταυρό του Χριστού ως την πιστοποίηση και βεβαιότητα της σωτηρίας, την οποία ο άνθρωπος δεν αξίζει, αλλά παρέχεται δωρεάν σε όλα τα έθνη, εξ αγάπης Θεού. Πρέπει να επισημάνουμε ότι η δικαίωση και η δικαιοσύνη δεν έχουν τη σημερινή σημασία των όρων της Νομικής επιστήμης, αλλά αποτελούν όρους ένταξης στο λαό του Ισραήλ και συμμόρφωσης στις εντολές του Θεού Αβραάμ και Ισαάκ και Ιακώβ. Ο Απόστολος Παύλος, ζώντας το Ζώντα Θεό παλαιού και νέου Ισραήλ, αίρει την αντίθεση, λέγοντας ότι «ἐγὼ γὰρ διὰ νόμου νόμῳ ἀπέθανον, ἵνα Θεῷ ζήσω», εν τω ανακεφαλαιώσαντι τη Θεία Οικονομία Χριστώ, τω δι᾽ ημάς Σταυρωθέντι, ήτοι για όλο το ανθρώπινο γένος.
Δ. Στην ίδια γραμμή, ότι το Μυστήριο της Θείας Οικονομίας με κορυφαίο γεγονός τον προχειρισμό του θανάτου στο Σταυρό και τον παρεχόμενο ανακαινισμό όλου του ανθρώπινου γένους δια της Ενανθρωπήσεως του Λόγου, αλλά κατά τη δεκτικότητα εκάστου αποδοχή της παρεχόμενης χάριτος του Αναστάντος Χριστού, μας παρέχει το Ευαγγελικό Ανάγνωσμα. Πρόκειται για την αποδοχή και ομολογία της θεότητος του Χριστού, που περνάει από τη Σταύρωση και την κατάλυση του θανάτου, την κατάλυση του αποστατικού πνεύματος. Ο χριστιανός καλείται να υπερβεί τον εαυτό του και την αυτοθέωσή του, την αυτάρκειά του, να υπερβεί την οίησή του και να πορευθεί γευόμενος τη δόξα του Αναστάντος. Η βεβαίωση του Χριστού είναι ότι η βασιλεία του Θεού είναι μία παρούσα πραγματικότητα, και ότι οι άγιοι γεύονται από τούτη τη ζωή τη δόξα του Υιού του ανθρώπου, που είναι και Υιός του Πατρός, γιατί η περικοπή κλείνει με το «δυνάμει», που σημαίνει κάτι το πραγματικό, το χειροπιαστό κι όχι μια αόριστη εσχατολογία, αποκομμένη από τη ζωή, από την ιστορία. Όλα εδώ και τώρα, χωρίς σταμάτημα στους αιώνες των αιώνων, ένα διαρκές προχώρημα. Η πρόσκληση, για να άρει ο χριστιανός το σταυρό του, δεν έχει πρωταρχικά τη σημασία να άρει τα βάσανά του και να έχει υπομονή, γιατί τότε ο Χριστός θα έμοιαζε με ένα Θεό που ζητάει να αυτομαστιγωθούν οι άνθρωποι, αυτό δεν συνάδει κατ᾽ ουδένα τρόπο με το μυστήριο της θείας φιλανθρωπίας, στο Θεό που δημιουργεί, συντηρεί και ανακαινίζει τον άνθρωπο και τα σύμπαντα. Ο Χριστός ανακαλεί τον άνθρωπο στην αρχαία δόξα, καλεί να κάνει, δηλαδή, ο καθένας μας εν τω προσώπω του Χριστού, αυτό που δεν έκανε ο Αδάμ στον παράδεισο.
Αποστολικό Ανάγνωσμα: Γαλ. β´, 16-20: «16 εἰδότες δὲ ὅτι οὐ δικαιοῦται ἄνθρωπος ἐξ ἔργων νόμου ἐὰν μὴ διὰ πίστεως Ἰησοῦ Χριστοῦ, καὶ ἡμεῖς εἰς Χριστὸν Ἰησοῦν ἐπιστεύσαμεν, ἵνα δικαιωθῶμεν ἐκ πίστεως Χριστοῦ καὶ οὐκ ἐξ ἔργων νόμου, διότι οὐ δικαιωθήσεται ἐξ ἔργων νόμου πᾶσα σάρξ. 17 Εἰ δὲ ζητοῦντες δικαιωθῆναι ἐν Χριστῷ εὑρέθημεν καὶ αὐτοὶ ἁμαρτωλοί, ἆρα Χριστὸς ἁμαρτίας διάκονος; μὴ γένοιτο. 18 εἰ γὰρ ἃ κατέλυσα ταῦτα πάλιν οἰκοδομῶ, παραβάτην ἐμαυτὸν συνίστημι. 19 ἐγὼ γὰρ διὰ νόμου νόμῳ ἀπέθανον, ἵνα Θεῷ ζήσω. 20 Χριστῷ συνεσταύρωμαι· ζῶ δὲ οὐκέτι ἐγώ, ζῇ δὲ ἐν ἐμοὶ Χριστός· ὃ δὲ νῦν ζῶ ἐν σαρκί, ἐν πίστει ζῶ τῇ τοῦ υἱοῦ τοῦ Θεοῦ τοῦ ἀγαπήσαντός με καὶ παραδόντος ἑαυτὸν ὑπὲρ ἐμοῦ. 21 Οὐκ ἀθετῶ τὴν χάριν τοῦ Θεοῦ· εἰ γὰρ διὰ νόμου δικαιοσύνη, ἄρα Χριστὸς δωρεὰν ἀπέθανεν».
Ευαγγελικό Ανάγνωσμα: (το αυτό με Γ´ ΚΥΡΙΑΚΗ ΝΗΣΤΕΙΩΝ): Μάρκ. η´, 34- θ´, 1:«34 Καὶ προσκαλεσάμενος τὸν ὄχλον σὺν τοῖς μαθηταῖς αὐτοῦ εἶπεν αὐτοῖς· Ὅστις θέλει ὀπίσω μου ἀκολουθεῖν, ἀπαρνησάσθω ἑαυτὸν καὶ ἀράτω τὸν σταυρὸν αὐτοῦ, καὶ ἀκολουθείτω μοι. 35 ὃς γὰρ ἂν θέλῃ τὴν ψυχὴν αὐτοῦ σῶσαι, ἀπολέσει αὐτήν· ὃς δ' ἂν ἀπολέσῃ τὴν ἑαυτοῦ ψυχὴν ἕνεκεν ἐμοῦ καὶ τοῦ εὐαγγελίου, οὗτος σώσει αὐτήν. 36 τί γὰρ ὠφελήσει ἄνθρωπον ἐὰν κερδήσῃ τὸν κόσμον ὅλον, καὶ ζημιωθῇ τὴν ψυχὴν αὐτοῦ; 37 ἢ τί δώσει ἄνθρωπος ἀντάλλαγμα τῆς ψυχῆς αὐτοῦ; 38 ὃς γὰρ ἐὰν ἐπαισχυνθῇ με καὶ τοὺς ἐμοὺς λόγους ἐν τῇ γενεᾷ ταύτῃ τῇ μοιχαλίδι καὶ ἁμαρτωλῷ, καὶ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἐπαισχυνθήσεται αὐτὸν ὅταν ἔλθῃ ἐν τῇ δόξῃ τοῦ πατρὸς αὐτοῦ μετὰ τῶν ἀγγέλων τῶν ἁγίων.- 1 Καὶ ἔλεγεν αὐτοῖς· Ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι εἰσί τινες ὧδε τῶν ἑστηκότων, οἵτινες οὐ μὴ γεύσωνται θανάτου ἕως ἂν ἴδωσι τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ ἐληλυθυῖαν ἐν δυνάμει».
[1]. Καν. ζ´: «Ἐπειδὴ συνήθεια κεκράτηκε, καὶ παράδοσις ἀρχαία, ὥστε τὸν ἐν Αἰλίᾳ ἐπίσκοπον τιμᾶσθαι, ἐχέτω τὴν ἀκολουθίαν τῆς τιμῆς· τῇ μητροπόλει σῳζομένου τοῦ οἰκείου ἀξιώματος».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου