HELLENOPHONIA

 

ΚΥΡΙΑΚΗ Ι´ ΛΟΥΚΑ, Τοῦ Ὁσίου Πατρὸς ἡμῶν Ἀμβροσίου, ἐπισκόπου Μεδιολάνων,

 7 Δεκεμβρίου 2025 (Αριθμ. 56Β)

 

Τὸ Μυστήριο τῆς Θείας Οἰκονομίας κατὰ τὰ Ἀναγνώσματα τῆς Κυριακῆς καί τινων ἑορτῶν

Δέσπω Ἀθ. Λιάλιου, Α.Π.Θ.

 

 

Α. 1. Η Κυριακή Ι´ Λουκά συμπίπτει εφέτος με τη μνήμη του Αγίου Αμβροσίου. Κατά τὸ Τυπικὸν τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας η σύναξη αυτού γινόταν στη Μεγάλη Εκκλησία, ενώ η εορτή παρουσιάζει πλούσιο υμνογραφικό πλούτο με δύο Κανόνες των σπουδαίων υμνογράφων Ιωσήφ και Θεοφάνους με τονισμό της Ορθοδοξίας του και της ερμηνείας περί των δύο φύσεων του Χριστού κατά τις αποφάσεις των Οικουμενικών Συνόδων Γ´-Ζ´. Συνωδά με την υμνογραφία θα πρέπει να τονισθεί ὅτι απόσπασμα του Αγίου Αμβροσίου θησαυρίζεται μεταξύ άλλων στο σύντομο Ανθολόγιο Πατερικών χρήσεων της Γ´ εν Εφέσω Οικουμενικής Συνόδου (431), μία πρακτική που θα υιοθετηθεί από τη συνοδική πράξη έκτοτε, δίνοντας καίρια βάση στην επίκληση των εγκύρων χρήσεων, ή εγκρίτων Αγίων Πατέρων για την ερμηνεία της πίστεως, που σε αδρές γραμμές περιστρεφόταν στις διατυπώσεις του Συμβόλου Πίστεως Νικαίας- Κωνσταντινουπόλεως. Ὁ Άγιος Αμβρόσιος, λοιπόν, αναφέρεται ως έγκριτος Πατέρας στα Πρακτικά των Συνόδων μαζί με τους Άγιους Αθανάσιο, Καππαδόκες Πατέρες, Ιωάννη το Χρυσόστομο, τον Άγιο Κύριλλο Αλεξανδρείας και τον Πρόκλο Κωνσταντινουπόλεως, όθεν και η εορτή της μνήμης του στη Μεγάλη Εκκλησία.

 

Β. Το Αποστολικό Ανάγνωσμα είναι από το πέμπτο κεφάλαιο της Προς Εφεσίους Επιστολής. Είναι συνέχεια της θεματολογίας του τέταρτου κεφαλαίου μετά τη διδαχή για τον καινό, το νέο άνθρωπο «τὸν κατὰ Θεὸν κτισθέντα ἐν δικαιοσύνῃ καὶ ὁσιότητι τῆς ἀληθείας». Έτσι, στην αρχή του πέμπτου κεφαλαίου (στιχ. 1-7) επισημαίνει ο Απόστολος Παύλος τα χαρακτηριστικά της καθημερινής ζωής των ειδωλολατρών, και, μάλιστα, προς τους κατοίκους μιας πόλης που είχαν ως κέντρο της δημόσιας ζωής τους τη λατρεία της Εφεσίας Αρτέμιδος με ιερείς και ιέρειες ενταυτώ και ναό ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου. Η επανάληψη της φράσης «ὁ γὰρ καρπὸς τοῦ Πνεύματος ἐν πάσῃ ἀγαθωσύνῃ καὶ δικαιοσύνῃ καὶ ἀληθείᾳ», όπως επίσης και η ορολογία περί σοφίας, ως θεογνωσίας, δηλαδή «τί τὸ θέλημα τοῦ Κυρίου», είναι η απάντηση προς τους αποδέκτες της Επιστολής με το ειδωλολατρικό ελληνικό υπόβαθρο, ανθρώπων, δηλαδή, που αναζητούσαν την αλήθεια και τη σοφία μέσω της άσκησης της ανθρώπινης σκέψης, ακόμη και μιας ασκητικής που κατέληγε, παρά την προσπάθεια της λατρείας της Αρτέμιδος, σε ό,τι κατονομάζει στην αρχή του κεφαλαίου: «τοῦτο γάρ ἐστε γινώσκοντες, ὅτι πᾶς πόρνος ἢ ἀκάθαρτος ἢ πλεονέκτης, ὅς ἐστιν εἰδωλολάτρης, οὐκ ἔχει κληρονομίαν ἐν τῇ βασιλείᾳ τοῦ Χριστοῦ καὶ Θεοῦ. Μηδεὶς ὑμᾶς ἀπατάτω κενοῖς λόγοις...» (στίχ. ε´, 5-6). Η επίμονη αναφορά στο φως κατ᾽ αντίθεση στις κρύφιες ενέργειες, που ενείχαν τα ελληνικά μυστήρια και η λατρεία του Δωδεκαθέου, οδηγούν τον Απόστολο Παύλο εν συνεχεία σε προτροπές και συμβουλές που μπορούν να φαίνονται πολύ αυστηρές, εάν δεν δοθεί ιδιαίτερη σημασία στον προϋποθετικό στίχο 21: «ὑποτασσόμενοι ἀλλήλοις ἐν φόβῳ Χριστοῦ», που είναι και το κατά Θεόν κριτήριο για κάθε χριστιανό ανεξαρτήτως φύλου και οικογενειακής κατάστασης.

 

Γ. 1. Το Ευαγγελικό Ανάγνωσμα έπεται του κηρύγματος του Χριστού περί μετανοίας και της παραβολής περί της ακάρπου συκής, περί της οποίας ο κύριος του αμπελώνος μακροθύμησε, για να δει, μήπως και παράξει καρπό. Επίσης, το σημερινό Ανάγνωσμα έχει αντιστοιχία προς το Ευαγγελικό Ανάγνωσμα της Ζ´ Κυριακής του Λουκά, όπως επίσης προς το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο περί της αιμορροούσης γυναικός, επαναφοράς στη ζωή της κόρης του Αρχισυνάγωγου και του κηρύγματος του Χριστού στις συναγωγές. Όπως έχει ήδη επισημανθεί ο Χριστός κηρύσσει τόσο στις συναγωγές τα Σάββατα αλλά και ανοιχτά στον ὄχλο, αδιακρίτως, όπως διενεργεί τις θεοσημίες αδιακρίτως φυλετικής προελεύσεως των αιτούντων και πιστευόντων.

2. Στο σημερινό Ευαγγελικό Ανάγνωσμα ο νοηματικός άξονας κινείται στον έλεγχο της υποκρισίας των Φαρισαίων, οι οποίοι υπό το πρόσχημα της αργίας του Σαββάτου κατά την τέταρτη εντολή του Μωσαϊκού Νόμου: «8 μνήσθητι τὴν ἡμέραν τῶν σαββάτων ἁγιάζειν αὐτήν. 9 ἓξ ἡμέρας ἐργᾷ καὶ ποιήσεις πάντα τὰ ἔργα σου» (Ἐξόδ. 20, 8-9), αμφισβητούσαν τις θεοσημίες του Χριστού, ουσιαστικώς αρνούνταν να αναγνωρίσουν τη θεότητά του, μετατρέποντας τη θεοφανική παράδοση των Προφητών σε στερεότυπες διατάξεις και έλεγχο της δημόσιας ζωής του Ισραήλ από κλειστές ομάδες κατεξουσίασης, όπως κάνουν οι άνθρωποι σε όλες τις εποχές, που κατασπαράσσουν το κοινό σώμα των κοινωνιών προς ίδιον όφελος, χρησιμοποιώντας την εξουσία προς εξόντωση των συνανθρώπων τους. Γι᾽ αυτό ο Χριστός υπερβαίνει την επιχειρηματολογία των Φαρισαίων με δύο τρόπους: α) επικαλούμενος το πότισμα του βοδιού, ή του γαϊδουριού, που, αν δεν ποτισθούν μπορεί να ψοφήσουν, πλην, όμως, αυτά τα ζώα συνδέονται και με την προφητική παράδοση των εξαγγελιών περί του ελευσομένου Υιού του Θεού, και β) με την προσφυγή στον Πατριάρχη Αβραάμ, ο οποίος δεν υπέκειτο στο Μωσαϊκό Νόμο, ως προηγηθείς χρονικά του Μωϋσέως και χρηματίσας πατέρας όλων των εθνών.

 

Αποστολικό Ανάγνωσμα: Ἐφεσ. ε´, 8-19: «8 ἦτε γάρ ποτε σκότος, νῦν δὲ φῶς ἐν Κυρίῳ· ὡς τέκνα φωτὸς περιπατεῖτε· 9 ὁ γὰρ καρπὸς τοῦ Πνεύματος ἐν πάσῃ ἀγαθωσύνῃ καὶ δικαιοσύνῃ καὶ ἀληθείᾳ· 10 δοκιμάζοντες τί ἐστιν εὐάρεστον τῷ Κυρίῳ. 11 καὶ μὴ συγκοινωνεῖτε τοῖς ἔργοις τοῖς ἀκάρποις τοῦ σκότους, μᾶλλον δὲ καὶ ἐλέγχετε· 12 τὰ γὰρ κρυφῆ γινόμενα ὑπ᾽ αὐτῶν αἰσχρόν ἐστι καὶ λέγειν· 13 τὰ δὲ πάντα ἐλεγχόμενα ὑπὸ τοῦ φωτὸς φανεροῦται· πᾶν γὰρ τὸ φανερούμενον φῶς ἐστι. 14 διὸ λέγει· ἔγειρε ὁ καθεύδων καὶ ἀνάστα ἐκ τῶν νεκρῶν, καὶ ἐπιφαύσει σοι ὁ Χριστός.15 Βλέπετε οὖν πῶς ἀκριβῶς περιπατεῖτε, μὴ ὡς ἄσοφοι, ἀλλ᾽ ὡς σοφοί, 16 ἐξαγοραζόμενοι τὸν καιρόν, ὅτι αἱ ἡμέραι πονηραί εἰσι. 17 διὰ τοῦτο μὴ γίνεσθε ἄφρονες, ἀλλὰ συνιέντες τί τὸ θέλημα τοῦ Κυρίου. 18 καὶ μὴ μεθύσκεσθε οἴνῳ, ἐν ᾧ ἐστιν ἀσωτία, ἀλλὰ πληροῦσθε ἐν Πνεύματι,19 λαλοῦντες ἑαυτοῖς ψαλμοῖς καὶ ὕμνοις καὶ ᾠδαῖς πνευματικαῖς, ᾄδοντες καὶ ψάλλοντες ἐν τῇ καρδίᾳ ὑμῶν τῷ Κυρίῳ,».

 

Ευαγγελικό Ανάγνωσμα: Λουκ. ιγ´, 10-17: «10 Ἦν δὲ διδάσκων ἐν μιᾷ τῶν συναγωγῶν ἐν τοῖς σάββασι. 11 καὶ ἰδοὺ γυνὴ ἦν πνεῦμα ἔχουσα ἀσθενείας ἔτη δέκα καὶ ὀκτώ, καὶ ἦν συγκύπτουσα καὶ μὴ δυναμένη ἀνακύψαι εἰς τὸ παντελές. 12 ἰδὼν δὲ αὐτὴν ὁ Ἰησοῦς προσεφώνησε καὶ εἶπεν αὐτῇ· Γύναι, ἀπολέλυσαι τῆς ἀσθενείας σου· 13 καὶ ἐπέθηκεν αὐτῇ τὰς χεῖρας· καὶ παραχρῆμα ἀνωρθώθη καὶ ἐδόξαζε τὸν Θεόν. 14 ἀποκριθεὶς δὲ ὁ ἀρχισυνάγωγος, ἀγανακτῶν ὅτι τῷ σαββάτῳ ἐθεράπευσεν ὁ Ἰησοῦς, ἔλεγε τῷ ὄχλῳ· Ἓξ ἡμέραι εἰσὶν ἐν αἷς δεῖ ἐργάζεσθαι· ἐν ταύταις οὖν ἐρχόμενοι θεραπεύεσθε, καὶ μὴ τῇ ἡμέρᾳ τοῦ σαββάτου. 15 ἀπεκρίθη οὖν αὐτῷ ὁ Κύριος καὶ εἶπεν· Ὑποκριτά· ἕκαστος ὑμῶν τῷ σαββάτῳ οὐ λύει τὸν βοῦν αὐτοῦ ἢ τὸν ὄνον ἀπὸ τῆς φάτνης καὶ ἀπαγαγὼν ποτίζει; 16 ταύτην δέ, θυγατέρα Ἀβραὰμ οὖσαν, ἣν ἔδησεν ὁ σατανᾶς ἰδοὺ δέκα καὶ ὀκτὼ ἔτη, οὐκ ἔδει λυθῆναι ἀπὸ τοῦ δεσμοῦ τούτου τῇ ἡμέρᾳ τοῦ σαββάτου; 17 καὶ ταῦτα λέγοντος αὐτοῦ κατῃσχύνοντο πάντες οἱ ἀντικείμενοι αὐτῷ, καὶ πᾶς ὁ ὄχλος ἔχαιρεν ἐπὶ πᾶσι τοῖς ἐνδόξοις τοῖς γινομένοις ὑπ' αὐτοῦ».